การออกกำลังกายเพื่อป้องกันปัญหาที่พบบ่อยในผู้สูงวัย
- การออกกำลังกายเพื่อช่วยลดปัญหาภาวะกระดูกพรุน
การออกกำลังแบบลงน้ำหนัก (weight-bearing exercise) มีประสิทธิภาพในการทำให้กระดูกแข็งแรงขึ้นด้วยการกระตุ้นทั้งกระดูกและกล้ามเนื้อโดยตรง วิธีที่ง่ายที่สุด คือ การใช้น้ำหนักตัวเองช่วยในการออกกำลังกาย เช่น การเดิน การเดินเร็ว การย่ำเท้าอยู่กับที่ การยกน้ำหนัก การรำมวยจีน และการขี่จักรยาน
- การออกกำลังกายเพื่อช่วยลดปัญหาการหกล้ม
การออกกำลังกายที่ช่วยป้องกันการหกล้มในผู้สูงวัยควรเป็นการออกกำลังกายที่เน้นเรื่องของการฝึกการทรงตัว การทำงานประสานกันของกล้ามเนื้อส่วนต่างๆ และการเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ เช่น
การออกกำลังกายโดยใช้เก้าอี้เพื่อฝึกการทรงตัว
จับพนักเก้าอี้แล้วยกขาขึ้น-ลง
จับพนักเก้าอี้แล้วกางขาเข้า-ออกทางด้านข้าง
จับพนักเก้าอี้แล้วเขย่งเท้าขึ้น-ลง
ฝึกลุกยืน-ลงนั่งจากเก้าอี้*
*การฝึกลุกยืน-ลงนั่งจากเก้าอี้อาจไม่เหมาะสมสำหรับทุกคน ควรใช้อุปกรณ์ช่วยทรงตัวขณะฝึกหากจำเป็น หรือขอคำแนะนำก่อนฝึกท่าออกกำลังกายนี้จากแพทย์หรือนักกายภาพบำบัดก่อนทุกครั้ง
นอกเหนือจากการออกกำลังกายเหล่านี้แล้ว กิจกรรมสันทนาการอื่นๆ ที่เน้นการทรงตัวและการสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ เช่น การรำมวยจีน ก็พบว่าสามารถป้องกันการหกล้มได้เช่นกัน
- การออกกำลังกายเพื่อช่วยลดปัญหาการกลั้นปัสสาวะไม่อยู่
ได้แก่ การออกกำลังกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานโดยการขมิบหูรูดเป็นประจำ เพื่อช่วยให้อาการกลั้นปัสสาวะไม่อยู่และระบบการขับถ่ายดียิ่งขึ้น สามารถทำได้ทั้งในขณะนั่งหรือยืน และควรทำวันละ 50-100 ครั้งเพื่อให้เห็นผล และที่สำคัญไม่ควรกลั้นปัสสาวะบ่อยๆ หรือนานเกินไป จะช่วยป้องกันภาวะกระเพาะปัสสาวะบีบตัวผิดปกติ ซึ่งเป็นที่มาของปัญหาปัสสาวะเล็ดราดกวนใจในภายหลัง
- การออกกำลังกายเพื่อช่วยลดปัญหาข้อเข่าเสื่อม
ควรเป็นการออกกำลังกายที่เน้นความแข็งแรงของกล้ามเนื้อรอบข้อเข่า และไม่ควรเป็นการออกกำลังกายที่มีแรงกระแทกต่อข้อเข่า หลีกเลี่ยงการเดินขึ้น-ลงบันไดบ่อยๆ การนั่งยองๆ การนั่งคุกเข่า และการยืนเดินนานๆ
นั่งวางเท้าสัมผัสพื้น เหยียดเข่าขึ้น-ลง เกร็งค้างไว้นับ 1-10
เหยียดเข่าโดยยกส้นเท้าให้พ้นพื้น เกร็งค้างไว้นับ 1-10
นอนหงาย ลากส้นเท้า งอเข่าขึ้น-ลงช้าๆ
- การออกกำลังกายเพื่อช่วยเพิ่มความแข็งแรงของกระดูกสันหลังส่วนคอและเอว
การเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อรอบกระดูกสันหลัง การยืดกล้ามเนื้อ และปรับท่าทางการนั่ง ยืน เดิน ให้ถูกต้องมีความสำคัญมาก เพื่อลดการใช้งานของกล้ามเนื้อแบบผิดๆ ที่จะกระตุ้นการเสื่อมให้เร็วกว่าปกติได้
ตัวอย่างการออกกำลังเพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกระดูกสันหลัง
ท่าเก็บคาง (Chin in exercise) คือ การเกร็งกล้ามเนื้อส่วนคอเพื่อดึงให้คางไปด้านหลัง
ให้ได้แนวระนาบขนานกับพื้นโดยไม่ก้มหน้าเกร็งค้างไว้ 5-10 วินาที
ปรับท่านั่งให้ถูกต้องโดยยืดตัวตรง ไม่ห่อหลังหรือแอ่นหลังมากเกินไป
เกร็งกล้ามเนื้อหน้าท้องพร้อมกดหลังให้ติดเตียง เกร็งค้างไว้ 5-10 วินาทีและไม่กลั้นหายใจในขณะทำ
- การออกกำลังกายเพื่อเพิ่มมุมการเคลื่อนไหวของข้อไหล่
ข้อไหล่ติดและปวดเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยในผู้สูงวัย การเพิ่มมุมการเคลื่อนไหวของข้อไหล่ดังตัวอย่าง เพื่อป้องกันภาวะข้อไหล่ติดและคงความแข็งแรงของกล้ามเนื้อรอบข้อไหล่
ท่าไต่ฝาผนัง
ยืนตรง หันหน้าเข้าฝาผนังแขนเหยียด เอานิ้วแตะข้างฝา ไต่ฝาผนังขึ้นสูงเท่าที่จะทำได้
และค่อยๆ ผ่อนกลับสู่ท่าเริ่มต้น โดยค่อยๆ เพิ่มระดับความสูงของนิ้วมือขึ้นเรื่อยๆ
ท่าถูหลัง
ยืนตรง ใช้ผ้าเช็ดตัวพาดบ่า มือจับปลายผ้าทั้ง 2 ข้าง แขนดีอยู่ข้างบน แขนปวดอยู่ข้างล่าง
ค่อยๆ ใช้แขนดีดึงผ้าขึ้นช้าๆ แล้วปล่อยกลับสู่ท่าเริ่มต้น