โรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสเกิดจากเชื้อแบคทีเรียชื่อ “สเตรปโตคอคคัสนิวโมเนียอี” (Streptococcus pneumoniae) ซึ่งทุกคนมีโอกาสติดเชื้อได้ แต่บางรายอาจมีอัตราเสี่ยงสูงกว่าผู้อื่น เช่น ผู้ที่มีอายุมากกว่า 65 ปี เด็ก ผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัว ผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ ผู้ที่สูบบุหรี่ เป็นต้น โดยโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสสามารถทำให้เกิดการอักเสบอย่างรุนแรงที่ปอด (โรคปอดบวม) เลือด (โรคติดเชื้อแบคทีเรียในกระแสเลือด) และเยื่อหุ้มสมอง (โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ)

วัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัส

วัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสในประเทศไทยมีอยู่ 2 ชนิด ได้แก่

1. วัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสชนิดคอนจูเกต (PCV 13) ซึ่งป้องกันเชื้อแบคทีเรียนิวโมคอคคัสได้ 13 ชนิด ที่เป็นต้นเหตุให้เกิดการติดเชื้อรุนแรงในเด็กและประมาณครึ่งหนึ่งของการติดเชื้อในผู้ใหญ่
2. วัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสชนิดโพลีแซคคาไรด์ (PPSV 23) ซึ่งป้องกันเชื้อแบคทีเรียนิวโมคอคคัสได้ 23 ชนิดรวมถึงชนิดที่ก่อให้เกิดโรคขั้นรุนแรงในผู้ใหญ่

 

ใครมีความเสี่ยงในการติดเชื้อนิวโมคอคคัสรุนแรง

• ผู้ที่มีอายุมากกว่าหรือเท่ากับ 65 ปี
• ​เด็กอายุต่ำกว่า 2 ปี
• ผู้ป่วยที่มีการรั่วของน้ำไขสันหลัง
• ผู้ที่มีปัญหาสุขภาพเรื้อรัง เช่น โรคไตเรื้อรัง โรคหัวใจเรื้อรัง โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง เลือดจางโดยกำเนิด โรคเบาหวาน
• โรคพิษสุราเรื้อรัง โรคตับแข็ง
• ผู้ป่วยที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น ผู้ป่วยติดเชื้อเอชไอวี ผู้ป่วยมะเร็งต่อมน้ำเหลือง มะเร็งเม็ดเลือดขาว หรือผู้ที่ได้รับยากดภูมิคุ้มกัน ผู้ป่วยที่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะ
• ผู้ที่สูบบุหรี่เป็นประจำหรือเป็นโรคหอบหืดเรื้อรัง

 

วิธีฉีดวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัส

• ทารกและเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 2 ปี แนะนำให้ฉีดวัคซีนนิวโมคอคคัสชนิดคอนจูเกต 3-4 เข็ม ขึ้นกับผลิตภัณฑ์ โดยทั่วไปแนะนำให้ฉีด 1 เข็มเมื่ออายุครบ 2 เดือน 4 เดือน 6 เดือน และอีก 1 เข็มในช่วงอายุ 12-15 เดือน รวมทั้งหมด 4 เข็ม

เข็มที่	เข็มที่ 1	เข็มที่ 2	เข็มที่ 3	เข็มที่ 4
อายุ	2 เดือน	4 เดือน	6 เดือน	ช่วง 12-15 เดือน

 

• เด็กโต เด็กอายุ 2-5 ปีควรฉีดอีก 1 เข็มหากยังไม่ได้รับวัคซีนนิวโมคอคคัสชนิดคอนจูเกตครบทุกเข็มก่อนอายุ 2 ปี
• ผู้ใหญ่อายุตั้งแต่ 19 ปีขึ้นไป
  • ในผู้ใหญ่อายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป โดยทั่วไปแนะนำฉีดวัคซีนชนิดคอนจูเกต 1 เข็ม แล้วตามด้วยชนิดโพลีแซคคาไรด์
    1 เข็ม โดยห่างกันอย่างน้อย 1 ปี
  • ในผู้ที่มีความเสี่ยงในการติดเชื้อรุนแรง เช่น ผู้ที่มีปัญหาสุขภาพเรื้อรัง แนะนำให้ฉีดวัคซีนตั้งแต่ช่วงอายุ 19-64 ปี และฉีดกระตุ้นเมื่ออายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป โดยชนิดของวัคซีนและเวลาที่ควรได้รับวัคซีนจะต่างกันไปขึ้นอยู่กับชนิดของปัญหาสุขภาพเรื้อรังของผู้ป่วยแต่ละราย

ควรทำอย่างไรหากไม่สามารถมารับวัคซีนตามกำหนดนัด

ควรปรึกษาแพทย์กรณีไม่สามารถมาฉีดวัคซีนนี้ตามกำหนดหรือเลยกำหนดออกไป โดยทั่วไปกรณีลืมตั้งแต่เข็มที่ 2 สามารถฉีดต่อได้โดยไม่ต้องเริ่มต้นใหม่ สิ่งสำคัญคือควรมารับวัคซีนให้ครบตามขนาดที่แนะนำเพื่อประสิทธิผลในการป้องกันโรคของวัคซีน
 

ใครไม่ควรรับวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสหรือควรรอไปก่อน

• ผู้ที่เคยมีอาการแพ้อย่างรุนแรงถึงขั้นเป็นอันตรายแก่ชีวิตจากการได้รับการฉีดวัคซีนหรือแพ้ส่วนประกอบอื่นของวัคซีน
  ไม่ควรได้รับการฉีดครั้งต่อไป
• ผู้ที่เคยมีอาการแพ้วัคซีนใดๆ ที่มีส่วนผสมของวัคซีนคอตีบ บาดทะยัก (Diphtheria toxoid) เช่น DTaP (diphtheria, tetanus and acellular pertussis) ไม่ควรได้รับการฉีดครั้งต่อไป
• ผู้ที่มีอาการป่วยปานกลางหรือป่วยหนักที่อาจมีหรือไม่มีไข้ เมื่อถึงกำหนดฉีดวัคซีนควรรอจนกว่าจะหายเป็นปกติ แต่สำหรับผู้ที่ป่วยเล็กน้อยสามารถรับการฉีดวัคซีนได้

 

ผลไม่พึงประสงค์จากวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัส

• 1 ใน 2 ของผู้ได้รับวัคซีนชนิดโพลีแซคคาไรด์มีผลข้างเคียงบ้างเล็กน้อย เช่น แดง หรือปวดบริเวณที่ฉีด และน้อยกว่า 1% ที่มีไข้ ปวดกล้ามเนื้อ หรือมีปฏิกิริยารุนแรงกว่านี้
• 1 ใน 2 ของผู้ที่ได้รับวัคซีนชนิดคอนจูเกตอาจมีอาการง่วงนอน มีอาการเบื่ออาหารชั่วคราว หรือมีอาการบวมแดงบริเวณที่ได้รับการฉีดวัคซีน ประมาณ 1 ใน 3 อาจมีอาการบวมบริเวณที่ได้รับการฉีดและมีไข้ ประมาณ 1 ใน 20 มีไข้สูงมากกว่า 39 องศาเซลเซียส และ 8 ใน 10 อาจมีอาการหงุดหงิดอารมณ์เสีย

 

ข้อปฏิบัติเมื่อเกิดผลไม่พึงประสงค์ที่รุนแรง

อาการผิดปกติต่างๆ เช่น มีไข้สูง การหายใจไม่สะดวก เสียงแหบหรือหายใจมีเสียงดัง ลมพิษ ซีดขาว อ่อนเพลีย หัวใจเต้นเร็วหรือเวียนศีรษะ หากพบอาการเหล่านี้ควรแจ้งแพทย์หรือพาผู้ป่วยมาพบแพทย์ทันที
 

อันตรกิริยาระหว่างยา (ผลต่อยาอื่น)

• ไม่ควรให้วัคซีนนิวโมคอคคัสโพลีแซคคาไรด์และวัคซีนนิวโมคอคคัสชนิดคอนจูเกตพร้อมกัน
• วัคซีนนิวโมคอคคัสชนิดโพลีแซคคาไรด์อาจลดการตอบสนองต่อวัคซีนป้องกันงูสวัด แนะนำให้ได้รับวัคซีน 2 ชนิดนี้ห่างกันอย่างน้อย 4 สัปดาห์
• วัคซีนนิวโมคอคคัสชนิดคอนจูเกตสามารถให้พร้อมกับวัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ได้ ทั้งนี้ผลในการกระตุ้นภูมิคุ้มกันขึ้นกับดุลยพินิจของแพทย์

 

เอกสารอ้างอิง

• The Centers for Disease Control and Prevention. Pneumococcal Polysaccharide Vaccine (PPSV23): What You Need to Know. Available from: https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/vis/vis-statements/ppv.html [Accessed 9 June 2022].
• UpToDate. Pneumococcal Vaccination in Adults. Available from: https://www.uptodate.com/contents/pneumococcal-vaccination-in-adults [Accessed 9 June 2022].
• สมาคมโรคติดเชื้อแห่งประเทศไทย. คำแนะนำการให้วัคซีนป้องกันโรคสำหรับผู้ใหญ่และสูงอายุ (Recommended Adult and Elderly Immunization Schedule). เข้าถึงได้จาก: https://www.idthai.org/Contents/Download/f369b411c5eb95ab252e1ab9de70f787fa720784/1/?p=SMNZ0VJ4 [เข้าถึงเมื่อวันที่ 9 มิถุนายน 2565].