โรคบาดทะยักเป็นโรคที่ติดเชื้อในกลุ่มโรคทางประสาทและกล้ามเนื้อ เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Clostridium tetani ซึ่งเป็นแบคทีเรียที่ไม่สามารถมีชีวิตอยู่ในสภาวะที่มีออกซิเจน เชื้อนี้จะผลิตสารพิษ (exotoxin) ที่มีพิษต่อเส้นประสาทที่ควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อ ทำให้มีการหดเกร็งตัวอยู่ตลอดเวลา สปอร์ (spore) หรือสารพิษที่ถูกสร้างขึ้นทนทานต่อความร้อน สารเคมี และยาฆ่าเชื้อ ซึ่งเชื้อแบคทีเรียโดยเฉพาะในรูปแบบของสปอร์พบได้ตามพื้นดิน รวมถึงยังพบได้ในลำไส้ของคนและสัตว์ ในสิ่งแวดล้อมที่ปนเปื้อนด้วยมูลสัตว์ เชื้อเข้าสู่ร่างกายมนุษย์โดยผ่านทางบาดแผล โดยจะแบ่งตัวและขับสารพิษออกมา เชื้อเจริญได้ดีในแผลลึก อากาศเข้าได้ไม่ดี เช่น บาดแผลที่ถูกของแข็งทิ่มตำ แผลไฟไหม้ และที่สำคัญคือ เชื้อเข้าทางสายสะดือของทารกแรกเกิดที่ตัดด้วยอุปกรณ์ที่ไม่สะอาด แต่โรคบาดทะยักไม่สามารถแพร่กระจายจากคนสู่คนได้
 

อาการของโรคบาดทะยัก

หลังจากได้รับเชื้อ สปอร์ที่เข้าไปตามบาดแผลจะแบ่งตัวเพิ่มจำนวนและผลิตสารพิษกระจายจากแผลไปยังปลายประสาทที่แผ่กระจายอยู่ในกล้ามเนื้อ ทำให้เกิดความผิดปกติในการควบคุมการเกร็งตัวของกล้ามเนื้อ ระยะฟักตัวของโรค (ระยะเวลาจากที่เชื้อเข้าสู่ร่างกายจนเกิดอาการเริ่มแรก) ประมาณ 3-21 วัน (เฉลี่ย 8 วัน) อาการเริ่มแรกที่สังเกตพบคือ ขากรรไกรแข็ง อ้าปากไม่ได้ คอแข็ง หลังจากนี้ 1-2 วันจะเริ่มมีอาการเกร็งแข็งในส่วนอื่นๆ ของร่างกาย อาการอื่นนอกจากนี้ ได้แก่ มีไข้ เหงื่อออก ความดันโลหิตสูงขึ้น หัวใจเต้นเร็ว อาการเกร็งอาจคงอยู่ได้หลายนาทีและพบได้ต่อเนื่อง 3-4 สัปดาห์ และใช้เวลาหลายเดือนกว่าอาการจะหายสนิท การวินิจฉัยส่วนใหญ่อาศัยประวัติความเจ็บป่วยและอาการทางคลินิก
 

วิธีใช้วัคซีนป้องกันบาดทะยัก

อายุ	เข็มที่ 1	เข็มที่ 2	เข็มที่ 3	เข็มที่ 4
น้อยกว่า 7 ปี	2 เดือน (DTaP)	4 เดือน (DTaP)	6 เดือน (DTaP)	15-18 เดือน (DTaP)
มากกว่า 7 ปี และผู้ใหญ่ที่ยังไม่เคยได้รับวัคซีน	วันที่ต้องการฉีดหรือวันที่เกิดอุบัติเหตุ (TdaP)	หลังจากเข็มแรก 1 เดือน (Td)	หลังจากเข็มที่สอง 6-12 เดือน (Td)	ฉีดกระตุ้นที่อายุ 11-12 ปี (TdaP) หลังจากนั้น ฉีดกระตุ้นทุก 10 ปี (Td)

DTaP = Diphtheria and tetanus toxoids with acellular pertussis vaccine
Tdap = Tetanus and diphtheria toxoids with acellular pertussis vaccine
Td = Tetanus and diphtheria toxoids

ควรทำอย่างไรหากไม่สามารถมาฉีดวัคซีนตามกำหนดนัด

หากผู้ป่วยไม่สามารถมารับการฉีดวัคซีนได้ตามเวลานัด โดยมาช้ากว่ากำหนด ผู้ป่วยสามารถฉีดวัคซีนเข็มต่อไปได้เลยโดยไม่จำเป็นต้องให้วัคซีนเพิ่มหรือเริ่มฉีดเข็มแรกใหม่ หากฉีดวัคซีนครบ 3 เข็มไปแล้วมากกว่า 10 ปี สามารถฉีดเข็มกระตุ้นได้ทันทีโดยไม่ต้องเริ่มฉีดใหม่ทั้ง 3 เข็ม


ผลไม่พึงประสงค์จากวัคซีนป้องกันบาดทะยัก

อาการที่พบทั่วไปและไม่รุนแรง:	ไข้ต่ำ ปวดข้อ กล้ามเนื้อ คลื่นไส้ เหนื่อย อาการปวด คัน แดงบริเวณที่ฉีด ซึ่งสามารถบรรเทาได้ด้วยยาแก้ปวดพาราเซตามอล หากอาการยังคงอยู่หรือเป็นมากขึ้นควรแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรทันที
อาการแพ้ที่รุนแรงพบได้น้อยมาก:	ผื่น คัน บวมที่หน้า ลิ้น และคอ มีอาการเวียนศีรษะอย่างรุนแรง หายใจลำบาก มือเท้าอ่อนแรง การได้ยินผิดปกติ กลืนลำบาก กล้ามเนื้ออ่อนแรง ชัก ดังนั้นควรพบแพทย์ทันที