การมีชีวิตยืนยาวเป็นสิ่งที่หลายคนปรารถนา หากหัวใจสำคัญของชีวิตที่ยืนยาวนั้นอยู่ที่การดูแลรักษาช่วงชีวิตในยามสูงวัยของตนอย่างไรให้มีคุณภาพ ปราศจากโรคร้ายรุมเร้า ทั้งยังสามารถชะลอความเสื่อมของอวัยวะต่าง ๆ ให้ทำงานต่อไปได้นานที่สุด
ประเทศไทยเป็นประเทศหนึ่งที่กำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ จากสถิติของสำนักงานสถิติแห่งชาติพบว่า จากปี พ.ศ. 2503 ถึงปี พ.ศ. 2553 ประเทศไทยมีประชากรที่อายุมากกว่า 60 ปีเพิ่มขึ้นถึง 5 เท่า หรือคิดเป็น 13% ของจำนวนประชากรทั้งหมด ทั้งจากอัตราผู้สูงอายุที่ยังคงเพิ่มขึ้นทุกปีจึงมีการประมาณการว่า ในปี พ.ศ. 2583 ประเทศไทยจะมีประชากรที่อายุมากกว่า 60 ปี มากถึง 20 ล้านคน หรือเท่ากับจำนวนประชากร 1 ใน 3 ของประเทศ
พญ.ลิลลี่ ชัยสมพงษ์ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์ อธิบายว่า การเพิ่มขึ้นเป็นลำดับของจำนวนประชากรสูงอายุมีแนวโน้มเกิดขึ้นทั่วโลก โดยเฉพาะในประเทศพัฒนาแล้วและประเทศกำลังพัฒนา เนื่องจากวิทยาการด้านต่าง ๆ ในการดูแลสุขภาพของผู้สูงอายุเจริญก้าวหน้าขึ้น อายุขัยเฉลี่ยของประชากรจึงยืนยาวกว่าในอดีต ดังนั้นจึงเป็นเรื่องสำคัญที่เราต้องคำนึงว่า ด้วยจำนวนประชากรวัยเกษียณอายุที่เพิ่มขึ้น ซึ่งพวกเขาต้องใช้ชีวิตต่อไปอีกประมาณ 20-30 ปี หรือคือเวลาอีก 1 ใน 3 ของชีวิต จะทำอย่างไรให้ชีวิตที่ยืนยาวนั้นเปี่ยมไปด้วยคุณภาพ รวมถึงส่งเสริมให้ผู้ที่กำลังจะก้าวเข้าสู่ช่วงวัยสูงอายุมีความพร้อมที่สุด
ด้วยเข้าใจถึงความเปลี่ยนแปลงทั้งทางร่างกายและจิตใจที่ผู้สูงอายุทุกคนต้องเผชิญ โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์จึงจัดตั้ง ‘คลินิกสุขภาพผู้สูงอายุนิวไลฟ์’ ขึ้น เพื่อให้บริการเกี่ยวกับการรักษาและดูแลผู้สูงอายุแบบองค์รวมที่ครอบคลุมทุกด้าน ตั้งแต่การดูแลสุขภาพทั่วไป การดูแลสุขภาพเชิงป้องกัน การให้คำปรึกษาทุกเรื่องเกี่ยวกับผู้สูงวัย ไปจนถึงการจัดการปัญหาสุขภาพในระดับซับซ้อน โดยแพทย์เฉพาะทางและบุคลากรจากสหวิชาชีพซึ่งเชี่ยวชาญในด้านเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ
เพราะความเสื่อมถอยของร่างกายคนแต่ละคนนั้นไม่เท่ากัน อันเป็นผลมาจากการดำเนินชีวิตในวัยหนุ่มสาว และแน่นอนว่าถึงแม้หลาย ๆ คนจะดูแลตนเองได้ดีเพียงใด แต่เมื่อถึงวัยหนึ่งร่างกายก็จะต้องผจญกับโรคภัยที่มาพร้อมกับความชราภาพ โดยกลุ่มโรคในวัยผู้สูงอายุสามารถแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ คือ กลุ่มโรคทั่วไป โดยเฉพาะโรคที่เกี่ยวข้องกับหลอดเลือด เช่น ความดันโลหิตสูง เบาหวาน เส้นเลือดหัวใจ หรือสมองตีบตัน กลุ่มนี้ความเสี่ยงของโรคจะยิ่งเพิ่มขึ้นตามอายุ และ กลุ่มโรคที่เกิดขึ้นเฉพาะในผู้สูงวัย เช่น โรคกระดูกพรุนหรือภาวะสมองเสื่อม
สิ่งสำคัญคือความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นแต่ละช่วงในวัยผู้สูงอายุ จะส่งผลต่อเนื่องกับทั้งร่างกายและจิตใจของเขาไปตลอดช่วงชีวิต ดังนั้น การดูแลสำหรับช่วงวัยที่ร่างกายต้องเผชิญกับปัญหาซับซ้อนทั้งจากความเสื่อมถอยและหลากหลายโรคที่เริ่มรุมเร้าจึงต้องออกแบบให้เหมาะสม และต้องไม่ลืมว่าแม้จะมีโรคประจำตัวที่แต่ละคนต้องประสบ แต่ผู้สูงอายุคนหนึ่งก็ไม่ได้ต้องการเพียงการดูแลจากแพทย์เฉพาะทางโรคใดโรคหนึ่ง แต่เราต้องให้ความสำคัญกับการดูแลในภาพรวมโดยมีผู้สูงอายุแต่ละคนเป็นศูนย์กลาง ด้วยความรู้ความเข้าใจและประสบการณ์จากบุคลากรสหวิชาชีพ ที่มีทั้งแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ ร่วมกับความรู้ความชำนาญจากทีมพยาบาล เภสัชกร นักโภชนาการ และนักกายภาพบำบัด โดยทีมแพทย์ผู้ได้รับการอบรมเฉพาะทางในด้านเวชศาสตร์ผู้สูงอายุกลุ่มนี้ จะทำงานประสานกันเพื่อให้มั่นใจได้ว่าทุกปัญหาสุขภาพของผู้สูงอายุจะได้รับการดูแลที่สัมพันธ์กัน
ด้วยการให้คำปรึกษาตั้งแต่กิจวัตรชีวิตประจำวันของผู้สูงอายุ ทั้งเรื่องอาหารการกิน การออกกำลังกาย การใช้ยาชนิดต่าง ๆ นอกจากนี้ยังต้องลงลึกไปถึงสภาพแวดล้อมความเป็นอยู่ โดยทีมบุคลากรจากสหวิชาชีพจะร่วมกันประเมินถึงความเหมาะสมในการใช้ชีวิตของผู้สูงอายุ เพื่อป้องกันความเสี่ยงของการเกิดอุบัติเหตุ อาทิ ความลาดชันของทางเดินหรือบันไดในตัวบ้าน ราวจับในห้องน้ำ ห้องนอน เป็นต้น
เมื่อเราได้รับรู้องค์ประกอบของผู้สูงอายุคนหนึ่งทั้งหมด การดูแลและสร้างเสริมก็จะทำได้อย่างตรงจุด เนื่องจากโดยมากเราจะพบว่าผู้สูงอายุหลายคนมักได้รับสารอาหารที่ไม่เพียงพอ หรือขาดการออกกำลังกายที่เหมาะสมกับวัยของเขา ซึ่งมีผลโดยตรงต่อความแข็งแรงของกล้ามเนื้อและกระดูก เราจึงต้องมีนักโภชนาการที่คอยดูแลเรื่องอาหาร และนักกายภาพบำบัดไว้คอยจัดสรรการออกกำลังที่เหมาะสมกับสภาพร่างกาย เพื่อให้กล้ามเนื้อและกระดูกสามารถทำงานอย่างเต็มประสิทธิภาพต่อไปได้ยาวนานที่สุด
สำหรับผู้สูงอายุในกลุ่มอาการที่เรียกว่า Geriatric Syndromes ซึ่งมีภาวะหกล้มบ่อย กลั้นปัสสาวะไม่อยู่ นอนไม่หลับ ซึมเศร้า ฯลฯ ภาวะเหล่านี้ผู้สูงอายุหลายท่านอาจไม่ทราบว่าตนเองมีความผิดปกติ จึงละเลยการระมัดระวังและปล่อยทิ้งไว้จนเกิดเป็นปัญหาซ้ำซ้อนตามมา ส่วนในรายที่รู้ว่าตนเองมีปัญหาก็ตั้งต้นไม่ถูกว่าควรรับคำปรึกษาจากแพทย์สาขาใด ตรงนี้ถือเป็นอีกบทบาทหนึ่งที่คลินิกสุขภาพผู้สูงอายุจะสามารถให้ความรู้ หาทางป้องกัน และประเมินความเสี่ยงก่อนที่ปัญหาจะเกิดขึ้นได้
ยิ่งเมื่อเขาอายุมากขึ้น โรคภัยที่พบก็จะเพิ่มขึ้นและซับซ้อนตามมา ผู้สูงอายุหลายคนจึงจำเป็นต้องพบแพทย์เฉพาะทางมากถึง 3-4 คน ซึ่งแพทย์แต่ละคนจะมีหน้าที่ดูแลรักษาในส่วนของตัวเองโดยไม่ได้คำนึงถึงองค์ประกอบอื่น ๆ จนเกิดเป็นปัญหาที่พบบ่อยว่า มีผู้สูงอายุที่ได้รับยาหลายขนานจนยาตีกัน หรือยาของโรคหนึ่งไปบวกกับอีกโรคหนึ่ง เช่นได้รับยานอนหลับพร้อมกับยาแก้ปวด ทำให้คนไข้ง่วงซึมลุกไม่ขึ้น กลายเป็นนอนติดเตียง ผลที่ตามมาคือมีอาการข้อติดหรือกลายเป็นแผลกดทับ จะเห็นว่าจากเรื่องเล็กน้อยที่ถูกมองข้ามเหล่านี้ก็อาจกลายเป็นปัญหาใหญ่ที่ตามมาได้ไม่รู้จบ
หรือมีกรณีที่โรคตีกัน เช่นแพทย์จำเป็นต้องให้ยาผู้ป่วยในโรคเฉพาะทาง แต่อาจไม่ได้มองว่าไตของผู้ป่วยไม่อยู่ในสภาพที่รับได้ ตรงจุดนี้แพทย์เวชศาสตร์ผู้สูงอายุจะทำหน้าที่คอยประสานงานและดูแลรักษาผู้ป่วยในภาพรวม เราจึงต้องมีเภสัชกรคลินิกที่ได้รับการอบรมมาโดยเฉพาะ เพื่อช่วยประเมินว่ายาทุกตัวที่ผู้ป่วยได้รับมีความเหมาะสมมากน้อยแค่ไหน และควรให้ในปริมาณเท่าไหร่
โปรแกรมทั้งหมดของคลินิกสุขภาพผู้สูงอายุได้ถูกออกแบบขึ้นผ่านความเข้าใจที่เกิดขึ้นจากความรู้เฉพาะทางและประสบการณ์ ว่าธรรมชาติของผู้สูงอายุทุกคนล้วนอยากพึ่งพาตนเองให้ได้นานที่สุด ซึ่งเราจะเริ่มดูแลเขาจากตรงนั้น งานของเราจึงเริ่มขึ้นตั้งแต่ผู้สูงอายุเดินเข้ามาหาและจะดูแลต่อเนื่องกันไปตลอด
อย่างปัญหาที่ผู้สูงอายุทุกคนต้องพบเช่นโรคกระดูกพรุนหรือสมองเสื่อม ทีมแพทย์ของคลินิกจะประเมินความเสี่ยงจากปัจจัยทั้งหมดของคนไข้ตั้งแต่วันแรกเข้า แล้วทำต่อเนื่องไปทุกปีปีละครั้ง หรือปัญหาอื่น ๆ ที่เกิดขึ้นกับผู้สูงอายุโดยหาสาเหตุไม่ได้ เช่น เวียนหัว หกล้มบ่อย เดินติดขัด เบื่ออาหาร น้ำหนักลด หรือมีอาการเครียด ซึมเศร้า อาการเหล่านี้บางครั้งอาจทำให้ญาติผู้สูงอายุไม่แน่ใจว่าควรพาไปตรวจวินิจฉัยที่ไหนดี เราแนะนำว่าให้มาเริ่มต้นที่คลินิกสุขภาพผู้สูงอายุโดยตรง เพื่อตรวจหาสาเหตุของปัญหาผ่านภาพรวมในเบื้องต้น ก่อนจะส่งต่อให้แพทย์เฉพาะทางดูแลต่อไป เหล่านี้คือสิ่งที่คลินิกสุขภาพผู้สูงอายุให้การดูแลแตกต่างจากแผนกอายุรกรรมทั่วไป ซึ่งเราจะเน้นที่การประเมินสาเหตุของความผิดปกติในผู้สูงอายุอย่างใกล้ชิดทุกด้าน เพื่อป้องกันและรักษาแต่ละโรคที่เขาต้องเป็นแต่เนิ่น ๆ พร้อมให้คำปรึกษาว่าจะทำให้เขาดีขึ้นได้อย่างไร
ปัจจุบันโรงพยาบาลบำรุงราษฎร์มีความพร้อมทางด้านวิทยาการทางการแพทย์ และห้องปฎิบัติการที่ได้มาตรฐานสากล ประกอบกับการมีคณะแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ ร่วมกับบุคลากรจากสหวิชาชีพ เป็นต้น และด้วยความพร้อมเหล่านี้ จึงเห็นควรเปิดบริการทางการแพทย์เฉพาะทางอย่างเป็นทางการขึ้น ในชื่อ คลินิกสุขภาพผู้สูงอายุนิวไลฟ์ ในวันที่ 7 ตุลาคม 2558
เพื่อให้การดูแลผู้สูงอายุเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและน่าประทับใจตลอดจนความใส่ใจในรายละเอียดเพื่อมาตรฐานคุณภาพและความปลอดภัย ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นวัฒนธรรมองค์กรที่เราสืบทอดกันมาอย่างต่อเนื่อง ตลอดระยะเวลา 35 ปี
คลินิกสุขภาพผู้สูงอายุนิวไลฟ์ ศูนย์อายุรกรรม โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์
แก้ไขล่าสุด: 08 พฤษภาคม 2566