• វីរុស HPV  ជាមូលហេតុចំបងនៃមហារីកមាត់ស្បូន ជាពិសេសគឺវីរុស HPV“ ដែលមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំង”
• វាត្រូវបានគេរកឃើញថា HPV ប្រភេទ​១៦ និងប្រភេទ ១៨ គឺជាប្រភេទវីរុសដែលជាទូទៅភាគច្រើនរកឃើញលើករណីដែលបានកើតមហារីកមាត់ស្បូន។ ​ក្នងករណីទាំងអស់នោះ វីរុស HPV ប្រភេទ១៦ គឺទូទៅច្រើនរកឃើញប្រហែល ៥០%ទៅ៥៥%  ឯ​ វីរុស HPV ប្រភេទ១៨ បានរកឃើញប្រហែល ១៥% ​ទៅ ២០% នៃករណីសរុប។
• ទិន្នន័យផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្តក៏បានបង្ហាញដែរថា វីរុស HPV ប្រភេទ១៨ ត្រូវបានគេរកឃើញញឹកញាប់បំផុតទៅលើមហារីកកោសិកាក្រពេញ (មហារីកដុំសាច់/ adenocarcinoma) ដែលទំនងជាច្រើនកើតជាទូទៅផងដែរ។
• មហារីកដុំសាច់(adenocarcinoma)មានឱកាសខ្ពស់ក្នុងការកំណត់រោគវិនិច្ឆ័យខុសដោយផ្អែកលើការពិនិត្យកោសិកាមហារីកមាត់ស្បូន(Pap smear)តែ   មួយ។
• ថ្មីៗនេះសមាគមន៍ASCCP (American Society of Colposcopy and Cervical Pathology)​ នៅប្រទេសអាមេរិកបានផ្តល់អនុសាសន៍ដោយអោយមានការពិនិត្យរួមដោយការប្រើ​ការពិនិត្យកោសិកាមហារីកមាត់ស្បូន និងការពិនិត្យរកវីរុស HPV ដើម្បីពិនិត្យរកមើលមហារីកមាត់ស្បូនលើស្រ្តីចាប់ពីអាយុ៣០ឆ្នាំ ឬច្រើនជាងនេះ​ ដែលការពិនិត្យតេស្តនេះនឹងជួយបង្កើនភាពសុក្រិតនៃការពិនិត្យបន្ថែមទៀត។

• ការពិនិត្យកោសិកាមហារីកមាត់ស្បូន និង ការពិនិត្យរកវីរុស​ HPV រួមគ្នាដើម្បីរកមើលមហារីកមាត់ស្បូននាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ បានផ្តល់នូវសារៈសំខាន់ផ្នែកគ្លីនិកកាន់តែច្រើនជាងមុន ដោយសារការសិក្សាស្រាវជ្រាវបានបង្ហាញថាការបង្កើតនូវការពិនិត្យកោសិកាមហារីកមាត់ស្បូន និងការពិនិត្យរកវីរុស​ HPV រួមគ្នាធ្វើអោយមានភាពប្រសើរឡើងដល់ការកំណត់បានត្រឹមត្រូវលើការស្វែងរកមើលមុនការកើតមហារីក និងពេលមានមហារីកមាត់ស្បូន។
• ការពិនិត្យរួមគ្នាផ្តល់នូវលទ្ធផលក្នុងលក្ខណៈកាន់តែពិតប្រាកដជាង ហើយការច្រឡំ/ភាពមិនច្បាស់លាស់កាន់តែតិច​  ដែលមានភាពត្រឹមត្រូវជិត ១០០% ក្នុងខណៈនោះអ្នកជំងឺដែលបានពិនិត្យរកមើលវីរុស HPV “ ដែលមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំង” (ជាពិសេសវីរុស HPV ប្រភេទ​១៦ និង ប្រភេទ ១៨ ) មានលទ្ធផលអវិជ្ជមាន ហើយលទ្ធផលការពិនិត្យកោសិកាមហារីកមាត់ស្បូន មានលក្ខណៈធម្មតា គឺមានឱកាសទាបក្នុងការកើតមហារីកមាត់ស្បូននៅក្នុងរយៈពេល ២ទៅ៣ឆ្នាំបន្ទាប់ពីការពិនិត្យ និងមានទំនុកចិត្ត អាចរង់ចាំនៅ៣ឆ្នាំក្រោយទៀតមុនការពិនិត្យម្តងទៀត។
• ការពិនិត្យរួមគ្នាក៏ផ្តល់នូវព័ត៌មានត្រឹមត្រូវបន្ថែមទៀតដល់គ្រូពេទ្យក្នុងការប៉ាន់ប្រមាណភាពប្រឈមនឹងមហារីកមាត់ស្បូន ដោយសារថាលទ្ធផលនៃការពិនិត្យរកប្រភេទវីរុស HPV ដែលជាក់លាក់អាចជួយគ្រូពេទ្យក្នុងការធ្វើផែនការព្យាបាល និង តាមដានលទ្ធផលអោយកាន់តែមានប្រសិទ្ធិភាព។

ការកំណត់រោគវិនិច្ឆ័យនៃមហារីកមាត់ស្បូន ទាក់ទងនឹងការប្រមូលសំណាកកោសិកានៅមាត់ស្បូន។ ដើម្បីអនុវត្តវិធីនេះបាន គ្រូពេទ្យនឹងប្រើប្រដាប់បើកទ្វាមាស(Spatula), សំលីតំបារ ឬក៏ច្រាសកៀរនៅមាត់ស្បូនដែលមានសភាពទន់ ដើម្បីប្រមូលយកកោសិកាដោយថ្នមៗពីមាត់ស្បូនរបស់អ្នកជំងឺ។ ខណៈនោះសំណាកនេះ​នឹងត្រូវបានគេបញ្ជូលទៅក្នុងដបដែលមានទឹកសូលុយស្យុងការពារកោសិកា ហើយបន្ទាប់មកនឹងត្រូវបានគេបញ្ជូនទៅកាន់ទីពិសោធន៍ ដែលជាជំហានចុងក្រោយក្នុងការពិនិត្យរកមើលវីរុស HPV និងការពិនិត្យកោសិកាមហារីកមាត់ស្បូន រកមើលភាពមិនធម្មតានានា។