การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียมเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ช่วยผู้ป่วยให้กลับมามีคุณภาพชีวิตที่ดี

การที่ประเทศไทยก้าวเข้าสู่สังคมของผู้สูงอายุหมายความว่าผู้คนมีอายุยืนยาวขึ้นกว่าเดิม แต่ความจริงข้อนี้มิได้สะท้อนถึงระดับคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นแต่อย่างใด การมีชีวิตยืนยาวและเปี่ยมสุขเป็นพรอันประเสริฐประการหนึ่งที่ทุกคนปรารถนา แต่สำหรับผู้ป่วยโรคข้อเสื่อมไม่ว่าจะเนื่องด้วยสาเหตุใดก็ตาม ความเสี่ยงในการที่จะกลายเป็นผู้พิการทุพพลภาพย่อมมากขึ้น  ด้วยความก้าวหน้าทางการแพทย์ที่ทำให้ผู้ป่วยด้วยภาวะข้อเสื่อมยังคงรักษาคุณภาพชีวิตที่ดีไว้ได้ การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียมจึงเป็นทางเลือกที่ผู้สูงอายุหรือผู้ที่มีภาวะข้อเสื่อมระยะรุนแรง
 

ปัจจุบันสถานการณ์การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียมเป็นอย่างไร

ในส่วนของสถิติ โดยทั่วไปคนในเมืองกับคนต่างจังหวัดก็มีความจำเป็นในการผ่าตัดเปลี่ยนข้อในบริเวณที่ต่างกันไป เช่น ในต่างจังหวัดมักจะมีการผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกมากกว่าข้อเข่า ส่วนในคนเมืองก็เป็นไปในทิศทางตรงกันข้าม กล่าวคือมีการผ่าตัดข้อเข่าเทียมมากกว่า
 

สาเหตุที่ทำให้ผู้ป่วยต้องมาผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียมคืออะไร

สาเหตุสำคัญของภาวะข้อเสื่อม สืบเนื่องมาจากวิถีการใช้ชีวิตซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญ คนเมืองมักจะมีภาวะข้อเสื่อมจากการใช้งาน เพราะมีภาวะโภชนาการทานอาหารที่เกินพอดี ส่งผลให้น้ำหนักมากขึ้นเรื่อยๆ เมื่ออายุมากขึ้น ทำให้ข้อต้องรับภาระหนักและเกิดการสึกหรอ หรือเสื่อมสภาพไป ส่วนคนต่างจังหวัด ภาวะข้อเสื่อมมักไม่ได้เกิดจากความสูงอายุหรือความสึกหรอจากการใช้งาน แต่เกิดจากโรคอื่นๆ เช่น โรคเบาหวาน โรคไขข้ออักเสบ โรครูมาตอยด์ และโรคเอสแอลอี ซึ่งมีผลต่อโรคข้อสะโพกเสื่อม โดยที่โรคเหล่านี้ทำให้ข้อขาดเลือดโดยเฉพาะข้อสะโพก ซึ่งมักจะเกิดจากการดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณที่มาก รวมทั้งการได้รับสารสเตียรอยด์ต่อเนื่องเป็นเวลานาน สารพวกนี้มักพบในยาหม้อ ยาเม็ดลูกกลอนที่นิยมรับประทานกัน ทำให้คนต่างจังหวัดเข้ารับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกในสัดส่วนที่มากกว่าคนเมือง รวมทั้งวิถีชีวิตของคนไทยเราเอง คือเรานั่งกับพื้นกันมาก เช่น นั่งยองๆ นั่งพับเพียบ นั่งขัดสมาธิ ซึ่งการลุกจากนั่งไปยืน หรือจากยืนลงมานั่ง ข้อเข่าจะต้องรับแรงกระทำมากกว่าปกติถึง 3-5 เท่าตัว หมายความว่าในผู้ที่น้ำหนักประมาณ 50 กิโลกรัม เมื่อลุกจากพื้นข้อเข่าต้องรับแรงกระทำเพิ่มขึ้นเป็น 150 กิโลกรัม ซึ่งมีผลทำให้ข้อเสื่อมจากพฤติกรรมการใช้งานเหล่านี้
 

เมื่อไรจึงควรผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียม

การตัดสินใจว่าจะผ่าหรือไม่นั้นเป็นการตัดสินใจของของผู้ป่วย โดยแพทย์จะเป็นเพียงผู้ให้คำแนะนำ และให้ข้อมูลเพื่อประกอบการตัดสินใจโดยมีเกณฑ์ในการพิจารณาคือ ดูว่าผู้ป่วยมีอายุเท่าไร ข้อที่มีอยู่ผ่านการรักษาด้วยวิธีอื่นๆ ที่ไม่ใช่การผ่าตัดมาอย่างเต็มที่แล้วหรือไม่ เช่น พยายามลดน้ำหนัก ออกกำลังกาย รับประทานยาที่จะช่วยต้านการอักเสบแล้ว พยายามใช้เครื่องไม้เครื่องมือช่วยในการเดิน ใช้ที่รัดหัวเข่า ใช้ไม้เท้าค้ำยันแล้ว หากผ่านมาทั้งหมดแล้ว ผู้ป่วยยังทรมานกับอาการปวด อีกทั้งยังมีคุณภาพชีวิตตกต่ำลงจนไม่สามารถดำเนินชีวิตประจำวันได้ตามปกติ ดังนี้แล้วแพทย์มักจะแนะนำว่าผู้ป่วยควรเข้ารับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียม
 

เทคโนโลยีการผ่าตัดเปลี่ยนข้อในปัจจุบันก้าวหน้าแค่ไหน 

การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเดี๋ยวนี้ไม่ใช่เรื่องน่ากลัวอีกต่อไป เทคโนโลยีเรื่องนี้ในประเทศไทยมีความก้าวหน้าไปมาก และเป็นประเทศระกดับต้นๆ ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และยังคงมีการพัฒนาต่อไปเรื่อยๆ  การซ่อมข้อเข่าก็มีหลายวิธีให้เลือกขึ้นอยู่กับพยาธิสภาพของข้อว่าเสียมากน้อยขนาดไหนอย่างข้อเข่า ก็ต้องดูว่าเสียที่ตำแหน่งใด และเป็นแบบใด ถ้าเป็นไม่มาก สามารถผ่าตัดข้อด้วยการส่องกล้องได้ ซึ่งมักจะทำในผู้ป่วยที่เข่ายังไม่มีภาวะผิดรูปอย่างชัดเจน อาจมีอาการล็อคหรือขัดบ้างเนื่องจากมีหินปูนหรือมีหมอนรองข้อไปขัดขวางการงอของเข่า

ถ้ามีอาการข้อเสื่อมระยะสุดท้าย ผู้ป่วยมีภาวะผิดรูปของเข่า คือ เข่าโก่งเข่าเบี้ยว เข่าเอียง มีองศาหรือพิสัยการงอเหยียดลดน้อยลง เจ็บปวดมากเวลาเดิน เอ็กซเรย์ดูแล้วไม่เหลือช่องว่างระหว่างกระดูกข้อต่อทั้งส่วนบนและล่างแล้ว การผ่าตัดส่องกล้องก็อาจจะไม่ช่วย การผ่าเปลี่ยนข้อเข่าเทียมอาจจะตอบจทย์ได้มากกว่า

ถ้าผู้ป่วยอายุไม่มาก เช่น อาจจะสัก 40-50 เริ่มมีการโก่งผิดรูปของข้อเข่า อาจจะยังไม่ต้องถึงขั้นเปลี่ยนข้อ แต่สามารถผ่าตัดให้กระดูกตรง หรือเปลี่ยนข้อเข่าเทียมเพียงบางส่วน แต่ทั้งหมดทั้งปวงคือ ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรค กิจกรรมที่ผู้ป่วยทำ และพยาธิสภาพของความเสื่อมนั้นๆ