ทำไมต้องรับวัคซีนไข้หวัดใหญ่ 

ไข้หวัดใหญ่ (Flu) เป็นโรคที่ติดต่อได้อย่างกว้างขวาง ซึ่งโรคนี้เกิดจากเชื้อไวรัสที่ติดต่อจากบุคคลหนึ่งถึงบุคคลหนึ่งโดยแพร่จากการไอ จาม หรือน้ำมูก
ใครๆ ก็สามารถติดไข้หวัดใหญ่ได้ แต่เด็กมีอัตราการติดเชื้อสูงที่สุด อาการสามารถหายภายในสองสามวัน อาการแสดงได้แก่

• มีไข้/หนาวสั่น  
• เจ็บคอ  
• ปวดกล้ามเนื้อ  
• เมื่อยล้า
• ไอ  
• ปวดศีรษะ    
• น้ำมูกไหลหรือคัดจมูก  
• อ่อนเพลีย

เด็กเล็กที่อายุน้อยกว่า 5 ปี ผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป หญิงตั้งครรภ์หรือหลังคลอดไม่เกิน 2 สัปดาห์ และผู้ที่มีปัญหาเรื่องสุขภาพบางชนิด เช่น โรคหัวใจ โรคปอด โรคตับ โรคไต หรือระบบภูมิต้านทานต่ำ เมื่อเป็นไข้หวัดใหญ่อาจมีอาการป่วยหนักกว่าคนที่มีสุขภาพแข็งแรง โดยมีอาการไข้สูง ปอดบวม และอาจทำให้โรคที่เป็นอยู่มีอาการหนักขึ้นได้ สำหรับไข้หวัดใหญ่ในเด็กอาจเกิดอาการท้องเสียและชักได้
การได้รับการฉีดวัคซีนสามารถป้องกันท่านจากไข้หวัดใหญ่หรือลดความรุนแรงของโรค และยังป้องกันการแพร่เชื้อไข้หวัดใหญ่สู่ผู้อื่นโดยเฉพาะคนในครอบครัว

วัคซีนไข้หวัดใหญ่ชนิดเชื้อตาย

วัคซีนไข้หวัดใหญ่ที่มีใช้ในประเทศไทยเป็นวัคซีนเชื้อตายซึ่งมี 2 ชนิด ได้แก่ ชนิดที่มีส่วนประกอบของเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ 3 สายพันธุ์หลัก (trivalent inactivated influenza vaccine) และชนิดที่มีส่วนประกอบของเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ 4 สายพันธุ์หลัก (quadrivalent inactivated influenza vaccine) โดยแต่ละสายพันธุ์จะแตกต่างกันในแต่ละปี จึงแนะนำให้รับการฉีดวัคซีนเป็นประจำทุกปี ในแต่ละปีนักวิจัยจะบรรจุเชื้อไวรัสที่เป็นต้นเหตุให้เกิดไข้หวัดใหญ่ในปีนั้นลงไปในวัคซีน โดยวัคซีนนี้จะไม่ป้องกันความเจ็บป่วยที่เกิดจากเชื้อไวรัสชนิดอื่นหรือที่เกิดจากเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ที่ไม่ได้บรรจุในวัคซีน
ร่างกายจะเริ่มสร้างภูมิต้านทานต่อโรคโดยใช้เวลาประมาณสองสัปดาห์ และสามารถป้องกันได้หนึ่งปีโดยประมาณ

ใครควรได้รับวัคซีนไข้หวัดใหญ่ชนิดเชื้อตายและเมื่อไร

บุคคลที่ควรได้รับวัคซีน
ทุกคนที่มีอายุตั้งแต่ 6 เดือนขึ้นไปควรได้รับวัคซีนไข้หวัดใหญ่ การได้รับวัคซีนไข้หวัดใหญ่มีความสำคัญมากสำหรับผู้ที่เป็นกลุ่มเสี่ยง ได้แก่

• ผู้สูงอายุที่มีอายุมากกว่าหรือเท่ากับ 50 ปี    
• เด็กอายุ 6-59 เดือน
• บุคคลในครอบครัวของผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยง  
• บุคลากรทางการแพทย์ที่มีหน้าที่ดูแลผู้ป่วย
• หญิงตั้งครรภ์หรือวางแผนจะตั้งครรภ์    
• ผู้ป่วยที่มีภาวะอ้วน (ดัชนีมวลกายเท่ากับ 40 กิโลกรัม/ตารางเมตรขึ้นไป)
• ผู้ใหญ่หรือเด็กที่มีโรคประจำตัว คือ โรคหอบหืด โรคปอดเรื้อรัง โรคหัวใจ โรคตับ โรคไต โรคทางระบบประสาท โรคทางระบบโลหิตวิทยา หรือโรคที่เกี่ยวกับความผิดปกติของการเผาผลาญพลังงาน เช่น โรคเบาหวาน หรือโรคที่ทำให้ต้องใช้ยาแอสไพรินเป็นประจำ
• ผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น ผู้ติดเชื้อเอชไอวี หรือผู้ป่วยที่ได้รับยากดภูมิคุ้มกัน เช่น ยาเคมีบำบัดและการใช้ยาสเตียรอยด์เป็นเวลานาน

เมื่อไรที่ท่านควรได้รับวัคซีนไข้หวัดใหญ่

ท่านควรได้รับวัคซีนไข้หวัดใหญ่ประจำทุกปีโดยเร็ว เนื่องจากวัคซีนจะช่วยป้องกันได้หากฤดูไข้หวัดใหญ่เกิดเร็วขึ้น ในประเทศไทยโรคไข้หวัดใหญ่สามารถพบได้ตลอดปี แต่พบมากในช่วงเดือนมิถุนายนถึงกันยายน และช่วงเดือนมกราคมถึงกุมภาพันธ์ ดังนั้นการได้รับวัคซีนเดือนธันวาคมหรือช้ากว่านั้นก็ยังสามารถได้รับประโยชน์จากวัคซีนได้
 

วิธีใช้วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ชนิดฉีดเข้ากล้ามเนื้อ

อายุ	ขนาด	จำนวนเข็ม
6 เดือนขึ้นไปจนถึง 9 ปี	0.5 มิลลิลิตร	1-2 (ห่างกัน 4 สัปดาห์)*
ตั้งแต่ 9 ปีขึ้นไปและผู้ใหญ่	0.5 มิลลิลิตร	1 เข็ม

*ฉีดจำนวน 2 เข็มหากเด็กไม่เคยได้รับวัคซีนไข้หวัดใหญ่มาก่อน
 

ควรทำอย่างไรหากไม่สามารถมาฉีดวัคซีนตามกำหนดนัด

ควรปรึกษาแพทย์กรณีไม่สามารถมาฉีดวัคซีนนี้ตามกำหนดหรือเลยกำหนดออกไป โดยทั่วไปกรณีลืมเข็มที่ 2 สามารถฉีดต่อได้โดยไม่ต้องเริ่มต้นใหม่ สิ่งสำคัญคือควรมารับวัคซีนให้ครบตามขนาดที่แนะนำเพื่อประสิทธิผลในการป้องกันโรคของวัคซีน
 

ข้อควรระวัง

บุคคลที่ไม่ควรรับการฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ชนิดเชื้อตายหรือควรชะลอไว้ก่อน

• แจ้งให้แพทย์ทราบหากเคยมีอาการแพ้อย่างรุนแรง (ถึงขั้นเป็นอันตรายแก่ชีวิต) รวมถึงอาการแพ้ไข่อย่างรุนแรง
• แจ้งให้แพทย์ทราบหากเคยมีประวัติเกี่ยวกับโรคกิลแลง-บาร์เรซินโดรม (Guillain-Barre syndrome: GBS) ซึ่งเป็นอัมพาตชนิดหนึ่ง
• ผู้ที่ป่วยปานกลางหรือรุนแรงควรรอจนกว่าจะหายดีก่อนค่อยรับการฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ แพทย์เป็นผู้พิจารณาเลื่อนนัดฉีดวัคซีนใหม่ แต่ถ้ามีอาการป่วยเล็กน้อยสามารถรับการฉีดวัคซีนได้

 

ผลไม่พึงประสงค์ของวัคซีนไข้หวัดใหญ่ชนิดเชื้อตาย

ผลไม่พึงประสงค์ที่พบได้ทั่วไป	ระบม แดง หรือบวมบริเวณที่ฉีด เสียงแหบ เจ็บ คันตาหรือตาแดง ไอ มีไข้ ปวดเมื่อย ปวดศีรษะ คัน เมื่อยล้า ปกติแล้วจะหายได้เองภายใน 1-2 วัน
ผลไม่พึงประสงค์รุนแรง	การแพ้ถึงขั้นเป็นอันตรายต่อชีวิตเกิดน้อยมาก หากเกิดขึ้นจะปรากฏใน 2-3 นาทีถึง 2-3 ชั่วโมงหลังฉีดโดยสังเกตอาการแพ้ที่รุนแรงรวมทั้งการหายใจไม่สะดวก เสียงแหบ หรือหายใจมีเสียงดังหวีด ลมพิษ ซีดขาว อ่อนเพลีย หัวใจเต้นเร็ว หรือเวียนศีรษะ

หากเกิดอาการแพ้อย่างรุนแรงให้รีบไปโรงพยาบาลทันทีและแจ้งแพทย์เกี่ยวกับรายละเอียดการแพ้ อาการที่เกิดขึ้น วัน-เวลาที่เกิด และวันที่ได้รับวัคซีน
 

อันตรกิริยาระหว่างยา (ผลต่อยาอื่น)

ยาบางชนิดอาจส่งผลต่อการออกฤทธิ์ของวัคซีนได้ เช่น Belimumab, Fingolimod และยากดภูมิบางชนิด
วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่สามารถให้พร้อมกับวัคซีนชนิดอื่นได้รวมถึงวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัส
 

เอกสารอ้างอิง

• UpToDate. Influenza Virus Vaccines (Inactivated) (IIV3 and IIV4): Drug Information. Available from: https://www.uptodate.com/contents/influenza-virus-vaccines-inactivated-iiv3-and-iiv4-drug-information [Accessed 9 June 2022].
• Centers for Disease Control and Prevention. Summary: ‘Prevention and Control of Seasonal Influenza with Vaccines: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP)—United States, 2021-22’. Available from: https://www.cdc.gov/flu/professionals/acip/summary/summary-recommendations.htm [Accessed 9 June 2022].