ตาแห้งแม้จะฟังดูเหมือนไม่ใช่ภาวะที่มีความรุนแรง แต่ทราบหรือไม่ว่าสาเหตุเกิดจากต่อมสร้างน้ำตาในเปลือกตามีความบกพร่องในการสร้างน้ำตา หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่รักษาอาจเกิดการอักเสบที่กระจกตา เยื่อบุตา และเปลือกตา ซึ่งอาจรุนแรงจนดึงให้ขนตาทิ่มตาได้ในระยะท้ายของโรค และเมื่อเกิดการระคายเคืองจนกระจกตาเป็นแผล ก็อาจนำไปสู่ภาวะผิดปกติจนเกินเยียวยาและต้องผ่าตัดในที่สุด การรักษาภาวะตาแห้งตั้งแต่เนิ่นๆ จึงเป็นหัวใจสำคัญที่จะช่วยบรรเทาอาการและช่วยรักษาสุขภาพของดวงตาให้ใช้งานไปได้นานๆ ซึ่งนอกจากการรักษาด้วยวิธีต่างๆ ที่พอจะเคยทราบกันอยู่บ้างแล้ว เช่น การหยอดน้ำตาเทียม การใช้ยาหยอดตาสเตียรอยด์ การประคบอุ่นที่เปลือกตา เป็นต้น การนวดและทำความสะอาดเปลือกตาก็เป็นหนึ่งในวิธีการรักษาที่จะช่วยชะลอความรุนแรงของภาวะตาแห้งและทำให้อาการตาแห้งเรื้อรังดีขึ้นได้

รู้จัก “การนวดและทำความสะอาดเปลือกตา”

การนวดและทำความสะอาดเปลือกตา (หรือที่โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์เรียกการบริการนี้ว่า “Eyelid Spa”) เป็นการกดและรีดตามแนวการวางตัวของต่อมไมโบเมียน (Meibomian gland)* ที่ขอบเปลือกตา โดยใช้อุปกรณ์ในการนวดเปลือกตา เช่น แท่งแก้ว ไม้พันสำลี เพื่อให้ไขมันที่อุดตันอยู่ในต่อมระบายออกมา โดยก่อนเข้ารับการนวดและทำความสะอาดเปลือกตา แพทย์จะทำการตรวจวินิจฉัยภาวะตาแห้งของผู้ป่วยก่อน ไม่ว่าจะเป็นการตรวจดูความเสียหายของต่อมไมโบเมียนด้วยกล้องชนิดพิเศษ (meibography) การตรวจหาตัวไรที่โคนขนตา เป็นต้น

*ต่อมไมโบเมียน เป็นต่อมที่อยู่ที่เปลือกตา ทำหน้าที่ในการสร้างน้ำตาชั้นนอกสุดที่เป็นชั้นไขมัน ต่อมนี้เป็นต่อมที่มีความสำคัญเป็นหลักและสัมพันธ์กับภาวะตาแห้งโดยตรง โดยพบว่าการเสื่อมของต่อมหรือการที่ต่อมนี้ทำงานไม่สมบูรณ์ (Meibomian gland dysfunction: MGD) เป็นสาเหตุหลักสาเหตุหนึ่งของการเกิดภาวะตาแห้ง เนื่องจากการเสื่อมหรือการอุดตันของต่อมไมโบเมียนจะทำให้ไม่สามารถขับไขมันออกมาได้ ชั้นน้ำตาซึ่งมี 3 ชั้นจึงไม่สมบูรณ์ การระเหยของน้ำตาก็จะเร็วขึ้น และส่งผลให้เกิดภาวะตาแห้งได้ในที่สุด

ขั้นตอนของการนวดและทำความสะอาดเปลือกตาเป็นอย่างไร

การนวดและทำความสะอาดเปลือกตาจะเริ่มด้วยการประคบเจลอุ่นที่เปลือกตาประมาณ 10 นาทีเพื่อให้ไขมันที่เปลือกตาอ่อนตัวลง จากนั้นผู้ป่วยจะได้รับการหยอดยาชา และแพทย์หรือพยาบาลจะทำการนวดเปลือกตาโดยใช้แท่งแก้วและไม้พันสำลีกดรีดไขมันที่อุดตันบริเวณเปลือกตา เมื่อทำการกดรีดไขมันเรียบร้อยแล้วผู้ป่วยจะได้รับการทำความสะอาดเปลือกตาด้วยโฟม (สำหรับผู้ที่ตรวจพบตัวไรที่โคนขนตา* จะใช้โฟมที่มีน้ำยาพิเศษสำหรับฆ่าเชื้อโรคหรือตัวไร) แล้วจึงเช็ดโฟมออกหลังจากทำความสะอาดเรียบร้อยแล้ว

*ไรขนตา มีลักษณะคล้ายหนอน มีขาเล็กๆ 8 ขา อาศัยอยู่บริเวณโคนขนตา ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ต้องใช้กล้องจุลทรรศน์ในการตรวจ ในผู้ที่มีภาวะตาแห้งมากมักพบตัวไรเหล่านี้ โดยขนตา 1 เส้นอาจพบตัวไรได้ตั้งแต่ 3-5 ตัว เนื่องจากตัวไรมากินคราบไขมันที่เกิดจากการอักเสบของต่อมน้ำตาที่ขอบเปลือกตาและเพิ่มจำนวนขึ้น 1-15 ตัวเรื่อยๆ โดยมีช่วงชีวิตประมาณ 3 สัปดาห์และผสมพันธุ์ออกไข่ครั้งละ 24-30 ฟอง ถ้าตัวไรมีจำนวนมากเกินไปก็จะก่อให้เกิดวงจรการอักเสบที่ไม่สิ้นสุด ดังนั้นการทำความสะอาดเปลือกตาจะช่วยในการตัดวงจรนี้ได้

การนวดและทำความสะอาดเปลือกตาเจ็บหรือไม่

ผู้ป่วยจะได้รับการหยอดยาชาก่อน ดังนั้นจะไม่เกิดความเจ็บปวด และผู้ป่วยสามารถขับรถหรือใช้ชีวิตประจำวันได้ตามปกติภายหลังการนวดและทำความสะอาดเปลือกตาแล้ว

ทำไมจึงต้องนวดและทำความสะอาดเปลือกตา

การนวดและทำความสะอาดเปลือกตาจะช่วยกำจัดสิ่งสกปรกและสิ่งอุดตันที่อยู่บริเวณเปลือกตา ทำให้เปลือกตาสะอาดขึ้น รวมถึงยังช่วยกำจัดตัวไรที่อยู่บริเวณโคนขนตา ทำให้ช่วยบรรเทาการอักเสบและระคายเคืองตา ส่งผลให้ภาวะตาแห้งดีขึ้นได้

เรียบเรียงโดย นพ.ณัฐวุฒิ วะน้ำค้าง จักษุแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านศัลยกรรมตกแต่งและเสริมสร้างและระบบท่อน้ำตา ศูนย์จักษุ โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์