• สาเหตุของภาวะแบคทีเรียเกินในลำไส้เล็ก
• อาการของภาวะแบคทีเรียเกินในลำไส้เล็ก
• การรักษาภาวะแบคทีเรียเกินในลำไส้เล็ก

โดยปกติระบบทางเดินอาหารของมนุษย์มีชนิดและจำนวนแบคทีเรียแตกต่างกันในแต่ละตำแหน่ง ภาวะแบคทีเรียเกินในลำไส้เล็ก เป็นภาวะความผิดปกติทางคลินิกที่เกิดจากการเสียสมดุลของแบคทีเรีย มีการเจริญเติบโตในบริเวณลำไส้เล็กในปริมาณมากกว่าปกติ อุบัติการณ์และความชุกในประชากรทั่วไปยังไม่ทราบชัดเจนเพราะอาการของโรคมีหลากหลาย ไม่เฉพาะเจาะจงและคล้ายคลึงกับโรคทางเดินอาหารอื่นๆ ดังนั้นจึงต้องอาศัยแพทย์เฉพาะทางในการตรวจวินิจฉัยด้วยอุปกรณ์เฉพาะเพื่อยืนยันและทำการรักษาได้อย่างถูกต้อง
 

เกิดขึ้นได้จากสาเหตุอะไรบ้าง

การเสียสมดุลของแบคทีเรียในลำไส้นี้เกิดได้จากหลายสาเหตุดังนี้

• ความผิดปกติของกายวิภาค เป็นความผิดปกติที่ทำให้อาหารเคลื่อนผ่านลำไส้เล็กได้ช้าลง เช่น การผ่าตัดลำไส้ตีบตันจากโรคลำไส้อักเสบเรื้อรังหรือการฉายแสงหรือการผ่าตัดที่มีการตัดลิ้นกั้นระหว่างลำไส้เล็กส่วนปลายและลำไส้ใหญ่ส่วนต้นออก
• การเคลื่อนไหวของลำไส้เล็กผิดปกติ เกิดจากโรคที่เกิดในหลายระบบร่วมกัน (systemic disease) เช่นโรคเบาหวาน โรคอะไมลอยด์โดสิส หรือยาแก้ปวดกลุ่มโอปิออยด์ (opioid) ยาที่มีฤทธิ์แอนตีโคลิเนอร์จิก (Anticholinergic drug) 
• ภาวะพร่องกรดเกลือจากกระเพาะอาหาร โดยมีสาเหตุจากการผ่าตัดกระเพาะอาหาร ภาวะอักเสบเรื้อรังของกระเพาะอาหารชนิด atrophic gastritis และ autoimmune gastritis และการผ่าตัดเส้นประสาทวากัส
• ภาวะอื่นๆ เช่น พบได้เพิ่มขึ้นในผู้สูงอายุ ผู้ป่วยโรคตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง โรคลำไส้อักเสบเรื้อรัง โรคตับแข็ง การติดสุราเรื้อรังและภาวะภูมิคุ้มกันต่ำ

 

อาการของโรคมีอย่างไร

• ท้องอืด แน่นท้อง ท้องโต
• เรอลมและผายลมบ่อย
• ถ่ายเหลว
• ปวดท้อง
• คลื่นไส้
• ในรายที่มีความรุนแรงมาก อาจมีอาการจากภาวะทุพโภชนาการ เช่น อาการบวม น้ำหนักลด ท้องเสียเรื้อรังและการขาดวิตามินต่างๆ

 

วินิจฉัยได้ด้วยวิธีใด

การวินิจฉัยทำได้หลายวิธีโดยแพทย์จะเป็นผู้พิจารณาวิธีการวินิจฉัยที่เหมาะสม เช่น การเพาะเชื้อจากสารน้ำจากลำไส้เล็กส่วนต้นและการตรวจลมหายใจ (breath test)

การรักษาทำได้อย่างไร

• การค้นหาและแก้ไขปัจจัยเสี่ยงต่อภาวะแบคทีเรียเกินในลำไส้เล็กเพื่อป้องกันการกลับเป็นซ้ำโดยเน้นกำจัดปัจจัยที่สามารถแก้ไขได้
• การรักษาภาวะทุพโภชนาการโดยการรักษาและเฝ้าติดตามอย่างใกล้ชิด การให้พลังงานที่เพียงพอและการเสริมโปรตีน ไขมัน วิตามินและเกลือแร่อย่างเหมาะสม รวมถึงการให้สารอาหารผ่านหลอดเลือดในรายที่เป็นรุนแรง
• การให้ยาปฏิชีวนะ เพื่อแก้ไขสมดุลปริมาณและชนิดของแบคทีเรียในลำไส้เล็ก โดยแพทย์จะตรวจยืนยันเพื่อวินิจฉัยก่อนเพื่อป้องกันผลแทรกซ้อนจากยาโดยไม่จำเป็น  เช่น ผลข้างเคียงและเชื้อดื้อยา
• การปรับอาหาร เนื่องจากอาการส่วนหนึ่งของโรคเกิดจากการหมักแบคทีเรีย ดังนั้นการลดหรืองดรับประทานคาร์โบไฮเดรตที่แบคทีเรียสามารถหมักได้ร่วมกับการรักษาหลักอื่น สามารถช่วยลดอาการได้บ้าง
• โพรไบโอติกส์ (Probiotics)  การรักษาด้วยโพรไบโอติกส์โดยใช้หลักการเปลี่ยนแปลงชนิดของจุลินทรีย์ในลำไส้อาจช่วยลดปริมาณแก๊สและเพิ่มการบีบตัวของลำไส้

ศูนย์เฉพาะทางด้านการทำงานระบบทางเดินอาหาร โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์ ประกอบด้วยทีมแพทย์เฉพาะทางในการให้คำปรึกษา การวินิจฉัยและการรักษาโรคด้านการทำงานระบบทางเดินอาหารอย่างครอบคลุม โดยเฉพาะโรคที่ยากต่อการวินิจฉัย เช่น ภาวะแบคทีเรียเกินในลำไส้เล็ก แพทย์เฉพาะทางของเรามีความชำนาญในการวินิจฉัยแยกโรค รวมถึงให้การรักษาและติดตามดูแลอาการเพื่อป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำและเพื่อให้แน่ใจว่าผู้ป่วยมีสุขภาพที่ดียิ่งขึ้น


ที่มา นพ. จรงกร ศิริมงคลเกษม