การเล่นกีฬาทำให้ร่างกายแข็งแรงและเพื่อความสนุกสนาน แต่ควรเล่นด้วยความระมัดระวังอยู่เสมอ เพราะอาจเกิดอุบัติเหตุทำให้เจ็บได้ตลอดเวลา การบาดเจ็บหนึ่งซึ่งเกิดขึ้นกับนักกีฬาที่พบเจอได้บ่อยครั้ง โดยเฉพาะกีฬาซึ่งต้องมีการเปลี่ยนทิศทางอย่างกะทันหัน เช่น ฟุตบอล บาสเกตบอล สกี คือ “เส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าฉีกขาด” ซึ่งจำเป็นต้องได้รับการรักษา หากปล่อยทิ้งไว้อาจทำให้ข้อเข่าแย่ลงเรื่อยๆ จนอาจเกิดข้อเข่าเสื่อมได้ในที่สุด

เส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าคืออะไร

โดยปกติแล้ว เส้นเอ็น หมายถึง เนื้อเยื่อที่มีความแข็งแรงและเชื่อมต่อกระดูกเข้าด้วยกัน สำหรับเส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่า (anterior cruciate ligament) หรือที่หลายคนมักจะเรียกย่อๆ ว่า ACL จะอยู่บริเวณจุดกึ่งกลางของข้อเข่าและยาวไปตามแนวเฉียงจากด้านหลังของกระดูกต้นขาไปจนถึงกระดูกหน้าแข้ง เส้นเอ็นนี้ทำหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของหัวเข่าและหน้าแข้งให้เคลื่อนไหวได้มากน้อยและในมุมต่างๆ

อาการของเส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าฉีกขาด

เส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าฉีกขาดมักเกิดขึ้นเมื่อมีการเปลี่ยนทิศทางกะทันหัน เช่น การเล่นฟุตบอล เมื่อเวลากระโดดลงพื้นในเวลาเล่นบาสเกตบอล หรือหกล้มเมื่อสกี โดยอาการที่พบได้บ่อย ได้แก่

• รู้สึกมีอะไรดีดอยู่ข้างในขา
• หัวเข่าใช้งานไม่ได้ในขณะที่ได้รับบาดเจ็บ
• หัวเข่าบวมปูดทันทีหรือภายในไม่กี่ชั่วโมง
• มีอาการเจ็บปวดรุนแรงจนไม่สามารถทำกิจกรรมอื่นได้

การรักษาเส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าฉีกขาด

ผู้ป่วยที่มีเส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าฉีกขาดจำเป็นต้องจำกัดกิจกรรมและทำการรักษา หากปล่อยทิ้งไว้ อาจทำให้ข้อเข่าแย่ลงเรื่อยๆ และทำให้ผู้ป่วยมีความเสี่ยงที่จะได้รับบาดเจ็บที่หัวเข่ามากขึ้น นอกจากนี้อาการกระดูกอ่อนเสื่อมก็อาจทำให้เกิดข้อเข่าเสื่อมได้ในที่สุด อย่างไรก็ดี ผู้ป่วยไม่จำเป็นต้องเข้ารับการผ่าตัดเสมอไป การรักษาขั้นแรกจะใช้หลักการ RICE ซึ่งก็คือ Rest = การพัก Ice = น้ำแข็ง Compression = การประคบ และ Elevation = การยกสูง ร่วมกับการใช้ยา ทั้งนี้ผู้ป่วยสามารถใช้วิธีการบริหารเพื่อฝึกให้ข้อต่อและกล้ามเนื้อสามารถเคลื่อนไหวได้เหมือนเดิมและออกกำลังกายด้วยวิธีการเพิ่มการเคลื่อนไหว (range-of-motion) ให้เร็วที่สุด โดยตั้งเป้าหมายในการกลับมาใช้เข่าได้เหมือนเดิม เมื่ออาการทุเลาลงและมีความแข็งแรงเพิ่มขึ้นแล้ว แพทย์จึงจะทำการตรวจวิเคราะห์เข่าอีกครั้งเพื่อประเมินว่าผู้ป่วยสามารถทำกิจกรรมได้ในระดับใด หากผู้ป่วยยังไม่สามารถใช้งานเข่าได้เหมือนเดิม ก็จำเป็นจะต้องลดกิจกรรมลง ถ้ายังไม่สามารถแก้ไขได้ อาจจำเป็นต้องได้รับการผ่าตัดต่อไป

การผ่าตัดเส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าฉีกขาด

การผ่าตัดจัดเป็นวิธีการรักษาที่ใช้บ่อยในกรณีเส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าฉีกขาด มีเป้าหมายหลักเพื่อป้องกันไม่ให้กระดูกหน้าแข้งเคลื่อนที่ไปข้างหน้ามากเกินไปเพราะจะส่งผลเสียต่อกระดูกอ่อน และเพื่อให้หัวเข่ากลับมาทำงานได้ตามปกติ โดยวิธีการรักษา แพทย์จะนำเส้นเอ็นส่วนที่ขาดออกไปและนำเส้นใหม่มาใส่แทนที่ ซึ่งในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา เทคนิคการผ่าตัดเส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่ามีการเปลี่ยนแปลงอย่างมาก โดยมีการปรับปรุงเทคนิคและทำให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้ง่ายขึ้น ทั้งนี้ผู้ป่วยหลายรายอาจมีความสงสัยว่าทำไมจึงไม่สามารถเย็บเส้นเอ็นที่ขาดให้ติดเข้าด้วยกัน ความคิดเช่นนี้ได้มีการทดลองมาแล้วในอดีต ซึ่งได้ผลที่แตกต่างเป็นอย่างมากหรืออาจเป็นไปไม่ได้เลยที่จะทำให้เส้นเอ็นสมานตัวเองจนถึงระดับที่แข็งแรงพอจนทำงานตามปกติได้ อย่างไรก็ดีมีบางกรณีที่เส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าฉีกขาดแล้วเกิดสมานตัวเองโดยไม่ต้องเปลี่ยน แต่ก็เป็นเหตุการณ์ที่ไม่เกิดขึ้นบ่อยและจะเกิดขึ้นต่อเมื่อเส้นเอ็นมีการฉีกขาดเพียงเล็กน้อยเท่านั้น

ทั้งนี้มีการศึกษาที่ทำการเปรียบเทียบการรักษาแบบไม่ผ่าตัดและการรักษาโดยการผ่าตัด พบว่า ผู้ป่วยร้อยละ 94 ที่เข้ารับการผ่าตัดเส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าจะสามารถใช้ข้อเข่าได้ตามปกติต่อไปเป็นเวลา 15-20 ปี และมีเปอร์เซ็นต์การเกิดข้อเข่าเสื่อมน้อยลงอย่างมีนัยสำคัญเมื่อเทียบกับผู้ป่วยที่รักษาด้วยวิธีดั้งเดิม

เรียบเรียงโดย นพ.วิทูร บุญถนอมวงศ์ ศัลยแพทย์กระดูกและข้อ
ศูนย์เวชศาสตร์การกีฬาและข้อ​ อาคาร A ชั้น 20 เคาน์เตอร์ D
เปิดบริการทุกวัน 08.00-20.00 น.
โทร. 02-066-8888 หรือ 1378