ไข้เลือดออกจากเชื้อไวรัสเดงกี (dengue virus) เป็นไข้เลือดออกที่พบในประเทศไทยและประเทศเขตร้อน เชื้อไวรัสเดงกีมี 4 สายพันธุ์ คือ เดงกี1 (DENV-1), เดงกี2 (DENV-2), เดงกี3 (DENV-3), และเดงกี4 (DENV-4)

ในปี พ.ศ.2566 ประเทศไทยมีวัคซีนไข้เลือดออกเดงกีที่ขึ้นทะเบียนใช้แล้ว 2 ชนิด คือ วัคซีน CYD-TDV หรือ Dengvaxia^®  และวัคซีน TAK-003 หรือ QDenga^® โดยวัคซีนทั้งสองชนิดนี้เป็นวัคซีนชนิดเชื้อเป็นที่อ่อนฤทธิ์และได้ขึ้นทะเบียนใช้แล้วในหลายประเทศ
 

1. วัคซีน CYD-TDV (Chimerix yellow fever derived-tetravalent dengue vaccine) ชื่อการค้าคือ Dengvaxia^®

เป็นวัคซีนเป็นวัคซีนลูกผสม (Chimerix vaccine) มีแกนกลางเป็นเชื้อไวรัสไข้เหลือง ส่วนเปลือกข้างนอกเป็นไวรัสไข้เลือดออก วัคซีนนี้เป็นวัคซีนเชื้อเป็นที่ทำให้อ่อนฤทธิ์แล้ว โดยในตัววัคซีนประกอบด้วยเชื้อไวรัสเดงกีทั้ง 4 สายพันธุ์ อย่างไรก็ตามร่างกายจะสร้างภูมิคุ้มกันที่เกิดขึ้นต่อเชื้อเดงกีแต่ละสายพันธุ์ไม่เท่ากัน

• แนะนำฉีดในผู้ที่เคยติดเชื้อไข้เลือดเดงกีแล้วเท่านั้น เพราะวัคซีนอาจเพิ่มความเสี่ยงในคนที่ยังไม่เคยติดเชื้อมาก่อน หากไม่แน่ใจแพทย์อาจตรวจเลือดเพื่อวินิจฉัยว่าเคยติดเชื้อไข้เลือดออกเดงกีมาก่อนหรือไม่
• แนะนำในผู้ที่อายุ 9-45 ปี
• ฉีดทั้งหมด 3 เข็ม โดยระยะเวลาที่ฉีดคือเว้นระหว่างเข็ม 6 เดือน เท่ากับฉีด 0, 6 เดือน และ 12 เดือน 
• ผลข้างเคียงที่พบจากการฉีดวัคซีนมีน้อยเท่ากับวัคซีนชนิดอื่น และโดยทั่วไปพบไม่รุนแรง เช่น ปวดบริเวณที่ฉีด ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ อ่อนเพลีย ไข้ต่ำ

2. วัคซีน TAK-003 (Tetravalent dengue vaccine) ชื่อการค้าคือ QDenga^®

วัคซีนประกอบด้วย เชื้อไวรัสเดงกี2 (DENV-2) เป็นแกนหลัก (backbone) และใช้วิธีการตัดต่อพันธุกรรมเอาส่วนประกอบอีก 3 สายพันธุ์มาผสมรวมกับไวรัส DENV-2 ทำให้วัคซีนประกอบด้วยส่วนของไวรัสทั้ง 4 สายพันธุ์

• สามารถให้ได้ทั้งผู้ที่ไม่เคยติดเชื้อไข้เลือดออกเดงกีหรือเคยติดเชื้อมาแล้วก็ได้ มีประสิทธิภาพของวัคซีนใกล้เคียงกัน และไม่จำเป็นต้องเจาะเลือดก่อนได้รับวัคซีน
• แนะนำในผู้ที่อายุ 4-60 ปี
• ฉีดทั้งหมด 2 เข็ม โดยระยะเวลาที่ฉีดคือเว้นระหว่างเข็ม 3 เดือน เท่ากับฉีด 0, 3 เดือน 
• ผลข้างเคียงที่พบจากการฉีดวัคซีนมีน้อยเท่ากับวัคซีนชนิดอื่น และโดยทั่วไปพบไม่รุนแรง เช่น ปวดบริเวณที่ฉีด ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ อ่อนเพลีย ไข้ต่ำ

ในภาพรวม งานวิจัยรายงานว่าวัคซีนทั้งสองชนิดมีประสิทธิภาพในการป้องกันโรคประมาณ 60-80% และประสิทธิภาพในการป้องกันการนอนโรงพยาบาล 70-90% สำหรับการฉีดวัคซีนกระตุ้นภูมิซ้ำยังอยู่ระหว่างการศึกษา 
 

ควรทำอย่างไรหากไม่สามารถมาฉีดวัคซีนตามกำหนดนัด

กรณีที่ไม่สามารถมารับวัคซีนได้ตามกำหนดนัด ให้ปรึกษาแพทย์ เภสัชกร หรือพยาบาลในการมารับวัคซีนที่ไม่ตรงกำหนดนัด
 

ใครไม่ควรได้รับวัคซีนป้องกันไข้เลือดออกเดงกี

• ผู้ที่มีปฏิกิริยาการแพ้อย่างรุนแรงต่อวัคซีนไข้เลือดออกหรือส่วนประกอบอื่นในการได้รับวัคซีนครั้งที่ผ่านมา
• ผู้ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง ตัวอย่างเช่น ผู้ป่วยที่ติดเชื้อเอชไอวี ผู้ได้รับการรักษาด้วยยากดภูมิคุ้มกัน เช่น ยา
  กลุ่มสเตียรอยด์ขนาดสูง หรือยาเคมีบำบัด
• หญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร
• ผู้ที่กำลังมีไข้

 

ทำอย่างไรหากเกิดอาการไม่พึงประสงค์ที่รุนแรงหลังจากรับวัคซีนป้องกันไข้เลือดออกเดงกี

สังเกตอาการผิดปกติต่างๆ เช่น ปวดบวมร้อนใต้ผิวหนังบริเวณใบหน้า คอ แขน ขา หายใจลำบาก หอบเหนื่อย ไข้สูง ลมพิษ ปวดท้อง อาเจียน หากพบอาการดังกล่าวควรรีบมาโรงพยาบาลให้เร็วที่สุด
 

อันตรกิริยาระหว่างวัคซีนป้องกันไข้เลือดออกเดงกีกับยาอื่นที่ให้ร่วมกัน

การได้รับวัคซีนป้องกันไข้เลือดออกร่วมกับวัคซีนอื่นในเวลาเดียวกันอาจมีผลต่อการกระตุ้นภูมิคุ้มกัน การพิจารณาจึงควรอยู่ในดุลพินิจของแพทย์
 

คำแนะนำสำหรับวัคซีนป้องกันโรคไข้เลือดออกเดงกีในปัจจุบัน

คณะผู้เชี่ยวชาญด้านภูมิคุ้มกันขององค์การอนามัยโลก (WHO) พิจารณาการรับวัคซีนสำหรับเขตที่มีการระบาดของโรคไข้เลือดออกเดงกี สมาคมโรคติดเชื้อแห่งประเทศไทยจัดวัคซีนการป้องกันไข้เลือดออกเดงกีเป็นวัคซีนทางเลือกสามารถฉีดได้ตามอายุที่สามารถรับวัคซีนได้ การเลือกรับวัคซีนขึ้นกับมุมมองความเสี่ยงและความคุ้มค่าของแต่ละบุคคล และการป้องกันไข้เลือดออกเดงกีควรทำวิธีอื่นร่วมด้วย ได้แก่ การป้องกันยุงกัด การกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ยุง เพื่อลดความเสี่ยงของการป่วยเป็นไข้เลือดออกเดงกี ทั้งนี้วัคซีนยังไม่สามารถป้องกันโรคได้อย่างสมบูรณ์ แม้จะฉีดวัคซีนครบแล้วก็ยังสามารถเป็นโรคได้ หากสงสัยว่าเป็นไข้เลือดออกต้องรีบมาพบแพทย์ไม่ว่าจะเคยได้รับวัคซีนมาก่อนหรือไม่ก็ตาม สำหรับผู้ที่หายจากการเป็นไข้เลือดออกแล้ว ถ้าต้องการรับวัคซีนไข้เลือดออกเดงกี ให้รับวัคซีนหลังจากเป็นไข้เลือดออกแล้วอย่างน้อย 6 เดือน
 


เอกสารอ้างอิง

• สมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย. คำแนะนำการให้วัคซีนป้องกันโรคสำหรับผู้ใหญ่และผู้สูงอายุ สมาคมโรคติดเชื้อแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2566. เข้าถึงได้จาก: https://www.pidst.or.th/A1333.html [เข้าถึงเมื่อวันที่ 1 มีนาคม 2567].
• QDenga [product information]. Takeda, Germany. Available from: https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/qdenga-epar-product-information_en.pdf [Accessed 1 March 2024].
• คลินิกเวชศาสตร์ท่องเที่ยวและการเดินทาง. ฉีดวัคซีนป้องกันโรคไข้เลือดออกดีไหม Update 2023. เข้าถึงได้จาก: https://www.thaitravelclinic.com/blog/th/uncategorized/thai-dengue-vaccine-2023.html [เข้าถึงเมื่อวันที่ 1 มีนาคม 2567].
• Thai Travel Clinic. Dengue vaccine for foreigners/travelers in Thailand: Should I get it? ** UPDATE 2023. Available from: https://www.thaitravelclinic.com/blog/vaccineinfo/dengue-vaccine-for-foreigners-travelers-in-thailand-should-i-get-it-update-2023.html [Accessed 1 March 2024].
• World Health Organization. Meeting of the Strategic Advisory Group of Experts on Immunization, September 2023: conclusions and recommendations. Available from: https://www.who.int/publications/i/item/WER-9847-599-620 [Accessed 1 March 2024].