การมีบุตรยากอาจเกิดจากความผิดปกติของฝ่ายชายหรือฝ่ายหญิง หรือทั้งสองฝ่ายร่วมกัน ปัจจัยจากฝ่ายชายประมาณ 20-30% สาเหตุจากฝ่ายหญิงประมาณ 40-55% สาเหตุจากทั้งชายและหญิงประมาณ 20-30% และที่ไม่ทราบสาเหตุอีกประมาณ 10-20%

1.ความผิดปกติของฮอร์โมน ซึ่งส่งผลต่อการตกไข่ เช่น 

• ภาวะระดับโปรแลคตินในเลือดสูง (Hyperprolactinemia) 
• ถุงน้ำรังไข่หลายใบ หรือ PCOS ( Polycystic ovarian syndrome)
• ภาวะไม่ตกไข่เรื้อรัง (chronic anovulation)

2.มีความผิดปกติของท่อนำไข่ เช่น 

• เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ 
• โรคติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์
• พังผืดในอุ้งเชิงกราน
• ภาวะท่อนำไข่บวมน้ำ (hydrosalpinx)

3.ความผิดปกติของมดลูก เช่น 

• มีติ่งเนื้อในโพรงมดลูก
• พังผืดในโพรงมดลูก (Uterine synechiae)
• เนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูก (leiomyoma หรือ fibromyoma หรือ fibroid หรือ myoma uteri)

4.การลดลงของสมรรถภาพของรังไข่ (Ovarian Reserve)

• โรคทางพันธุกรรม เช่น กลุ่มอาการโครโมโซม เอกซ์ เปราะ หรือ fragile X 
• โรคมะเร็งที่ได้รับการรักษาด้วยยาเคมีบำบัดหรือการฉายรังสี

5.อายุและการลดลงของเซลล์ไข่
 

1.ความผิดปกติในการสร้างอสุจิ เช่น ความผิดปกติทางกรรมพันธุ์ เช่น Klinefelter syndrome หรือ การมี microdeletion ของโครโมโซม Y การอักเสบติดเชื้อ (การอักเสบของอัณฑะจากเชื้อไวรัสคางทูม) 

2.ความผิดปกติของ sperm function เช่น

• การอักเสบของท่อระบบสืบพันธุ์ เช่น การอักเสบของต่อมลูกหมาก 
• การที่มี varicocele

3.การอุดตันของท่อนำอสุจิ เช่น 

• การผ่าตัดทำหมันชาย 
• การอักเสบของท่อนำอสุจิ 
• ความผิดปกติตั้งแต่เกิด

การรักษาภาวะมีบุตรยากนั้นขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ตรวจพบ โดยแพทย์จะให้การรักษาเพื่อให้ตั้งครรภ์ตามธรรมชาติมากที่สุด อย่างไรก็ตามแม้จะรักษาตามสาเหตุแล้ว คู่สมรสบางคู่ก็ยังไม่สามารถมีบุตรได้และต้องใช้เทคโนโลยีเพื่อช่วยการเจริญพันธุ์ ซึ่งปัจจุบันมี 2 วิธีหลัก ได้แก่

1.    การฉีดอสุจิเข้าสู่โพรงมดลูกโดยตรง (intrauterine insemination: IUI) เป็นการกระตุ้นให้ไข่ตกแล้วนำน้ำเชื้ออสุจิที่คัดแล้วฉีดเข้าไปผสมกับไข่ในร่างกายของฝ่ายหญิง เป็นวิธีการรักษาสำหรับผู้ที่ไม่มีปัญหามากนัก ใช้เวลาในการรักษาประมาณ 2 สัปดาห์

2.    การช่วยให้ปฏิสนธิภายนอกร่างกายหรือเด็กหลอดแก้ว ด้วยเทคนิด IVF (In vitro fertilization) เป็นการรักษาด้วยการนำไข่และอสุจิมาผสมกันให้เกิดการปฏิสนธิภายนอกร่างกายในห้องปฏิบัติการ จากนั้นจึงจะนำไข่ที่ได้รับการผสมแล้ว (ตัวอ่อน) ย้ายกลับเข้าไปในมดลูกของฝ่ายหญิง เพื่อให้เกิดการตั้งครรภ์ต่อไป

3.    การช่วยให้ปฏิสนธิภายนอกร่างกายหรือเด็กหลอดแก้ว ด้วยเทคนิด ICSI (Intracytoplasmic sperm injection) เป็นการปฏิสนธินอกร่างกายโดยวิธีการฉีดอสุจิที่ดีที่สุดหนึ่งตัวเข้าไปในเซลล์ไข่เพื่อทำให้เกิดกระบวนการปฏิสนธิ จากนั้นจึงจะนำไข่ที่ได้รับการผสมแล้ว (ตัวอ่อน) ย้ายกลับเข้าไปในมดลูกของฝ่ายหญิง เพื่อให้เกิดการตั้งครรภ์ต่อไป