ประเภทของวัคซีน

วัคซีนสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ประเภทด้วยกัน ได้แก่

• วัคซีนเชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์ (Live attenuated vaccine) เป็นวัคซีนที่ใช้เชื้อจุลินทรีย์ที่ยังมีชีวิตอยู่แต่ถูกทำให้อ่อนแอลง จนไม่ทำให้เกิดโรคได้ เช่น วัคซีนโปลิโอชนิดกิน วัคซีนรวมหัด-หัดเยอรมัน-คางทูม วัคซีนอีสุกอีใส วัคซีนโรต้าและวัคซีนไข้หวัดใหญ่ชนิดพ่นจมูก

• วัคซีนเชื้อตาย (Killed vaccine) เป็นวัคซีนที่ผลิตขึ้นจากเชื้อโรคทั้งตัวหรือบางส่วนของเชื้อที่ตายแล้ว เช่น วัคซีนตับอักเสบ เอ บี ไอกรน ไข้หวัดใหญ่ โปลิโอชนิดฉีด ไทฟอยด์ชนิดฉีด

• วัคซีนประเภทท็อกซอยด์ (Toxoid) เป็นการนำพิษของเชื้อโรคมาทำให้หมดฤทธิ์แต่ยังสามารถกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันได้ ได้แก่ วัคซีนคอตีบ วัคซีนบาดทะยัก

นอกจากนี้วัคซีนยังสามารถแบ่งออกได้เป็น วัคซีนพื้นฐาน ซึ่งเป็นวัคซีนจำเป็นที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนดให้เด็กไทยทุกคนต้องได้รับ ได้แก่ วัคซีนป้องกันวัณโรค วัคซีนตับอักเสบบี วัคซีนคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน ฮิป โปลิโอ วัคซีนหัด หัดเยอรมัน คางทูม วัคซีนไข้สมองอักเสบเจอี วัคซีนไข้หวัดใหญ่ และวัคซีนป้องกันมะเร็งปากมดลูกจากเชื้อเอชพีวี วัคซีนเสริม หมายถึง วัคซีนที่มีประโยชน์ในการป้องกันโรคเพิ่มเติมจากวัคซีนพื้นฐาน แต่ยังไม่มีความสำคัญด้านสาธารณสุขในลำดับต้นๆ เช่น วัคซีนนิวโมคอคคัสชนิดคอนจูเกต วัคซีนไวรัสโรต้า วัคซีนตับอักเสบเอ วัคซีนอีสุกอีใส เป็นต้น
 

กำหนดการฉีดวัคซีนของเด็กตามช่วงวัย

การฉีดวัคซีนเด็กควรเป็นไปตามที่กำหนดไว้อย่างครบถ้วน เพื่อสุขภาพของเด็กและลดการแพร่ระบาดของโรคในชุมชน กำหนดการฉีดวัคซีนของเด็กแบ่งออกได้ตามช่วงอายุ ดังนี้

วัคซีนทารกแรกเกิด

1. วัคซีนป้องกันวัณโรค (BCG Vaccine) ฉีดให้เด็กก่อนออกจากโรงพยาบาล
2. วัคซีนตับอักเสบบี (HBV) เข็มที่ 1 ฉีดภายใน 24 ชั่วโมงหลังเด็กเกิด

วัคซีนเด็กช่วงอายุ 1 เดือน

1. วัคซีนตับอักเสบบี (HBV) เข็มที่ 2

วัคซีนเด็กช่วงอายุ 2 เดือน และ 4 เดือน

1. วัคซีนรวม 5 โรค DTaP-IPV-HIB เข็มที่ 1(สำหรับอายุ 2 เดือน) ,เข็มที่ 2 (สำหรับอายุ 4 เดือน)

(วัคซีนคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน-วัคซีนโปลิโอ-วัคซีนฮิป เพื่อป้องกันการติดเชื้อ Haemophilus influenzae type b ที่ทำให้เกิดโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบในเด็กเล็ก โรคปอดบวม โรคข้ออักเสบ)

2. วัคซีนนิวโมคอคคัสชนิดคอนจูเกต (PCV) ป้องกันโรคปอดบวม เข็มที่ 1(สำหรับอายุ 2 เดือน) ,เข็มที่ 2 (สำหรับอายุ 4 เดือน)
3. วัคซีนไวรัสโรต้า (RV)  ป้องกันโรคท้องร่วงหยอดเข้าที่ปาก ครั้งที่ 1(สำหรับอายุ 2 เดือน) ,ครั้งที่ 2 (สำหรับอายุ 4 เดือน)

วัคซีนเด็กช่วงอายุ 6 เดือน

1. วัคซีนรวม 6 โรค DTaP-IPV-HIB-HBV เข็มที่ 3

(วัคซีนคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน-วัคซีนโปลิโอ-วัคซีนฮิป-วัคซีนตับอักเสบบี)

2. วัคซีนนิวโมคอคคัสชนิดคอนจูเกต (PCV) ป้องกันโรคปอดบวม เข็มที่ 3
3. วัคซีนไวรัสโรต้า (RV)  ป้องกันโรคท้องร่วง ครั้งที่ 3 (กรณี Pentavalent)

วัคซีนเด็กช่วงอายุ 9-12 เดือน

1. วัคซีนป้องกันหัด หัดเยอรมันและคางทูม (MMR) เข็มที่ 1
2. วัคซีนไข้สมองอักเสบเจอี (JE) ป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี เข็มที่ 1
3. วัคซีนไข้หวัดใหญ่ เข็มที่ 1 โดยฉีด 2 เข็มห่างกัน1 เดือนในครั้งแรก หลังจากนั้นแนะนำฉีดปีละครั้ง

วัคซีนเด็กช่วงอายุ 12-15 เดือน

1. วัคซีนนิวโมคอคคัสชนิดคอนจูเกต (PCV) ป้องกันโรคปอดบวม เข็มที่ 4
2. วัคซีนอีสุกอีใส เข็มที่ 1
3. วัคซีนตับอักเสบเอ (HAV) เข็มที่ 1 ชนิดไม่มีชีวิตให้ 2 เข็มห่างกัน 6-12 เดือน

วัคซีนเด็กช่วงอายุ 18 เดือน

1. วัคซีนรวม 5 โรค DTaP-IPV-HIB เข็มที่ 4

(วัคซีนคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน-วัคซีนโปลิโอ-วัคซีนฮิป)

วัคซีนเด็กช่วงอายุ 2-4 ปี

1. วัคซีนไข้สมองอักเสบเจอี (JE) เข็มที่ 2 (แนะนำให้ฉีดในเด็กอายุ 2-2 ½ ปี)
2. วัคซีนป้องกันหัด หัดเยอรมันและคางทูม (MMR) เข็มที่ 2
3. วัคซีนอีสุกอีใส เข็มที่ 2

วัคซีนเด็กช่วงอายุ 4-6 ปี

1. วัคซีนรวม 4 โรค DTaP-IPV เข็มที่ 5

(วัคซีนคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน-วัคซีนโปลิโอ)

วัคซีนเด็กช่วงอายุ 11-12 ปี

1. วัคซีนคอตีบ-บาดทะยัก–ไอกรน (TdaP) กระตุ้น 1 เข็ม จากนั้นฉีดกระตุ้นด้วย Td ทุก 10 ปี
2. วัคซีนป้องกันมะเร็งปากมดลูกจากเชื้อเอชพีวี (HPV) ฉีดได้ตั้งแต่อายุ 9 ปีขึ้นไปโดยฉีด 2 เข็มห่างกัน 6-12 เดือน (ฉีดได้ทั้งในเด็กผู้หญิงและเด็กผู้ชาย โดยในเด็กผู้ชายนั้นสามารถป้องกันโรคหูดหงอนไก่และมะเร็งทวารหนักในเด็กผู้ชายได้ด้วย)

หากคุณพ่อคุณแม่ไม่สามารถนำเด็กไปฉีดวัคซีนได้ตามกำหนดเวลาเนื่องจากติดเหตุจำเป็น เช่น เด็กมีอาการป่วย หลังจากเด็กหายดีแล้ว ให้รีบพาเด็กไปฉีดวัคซีนโดยไม่จำเป็นต้องเริ่มต้นใหม่ ให้นับต่อไปได้เลย หากละเลยจนทำให้เด็กได้รับวัคซีนไม่ครบ อาจทำให้เด็กเป็นโรคร้ายแรงที่เป็นอันตรายถึงชีวิตได้
 
เรียบเรียงโดยกุมารเวชศาสตร์ โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์