สาเหตุที่สำคัญและพบได้บ่อยคือ การติดเชื้อไวรัส ซึ่งทำให้เกิดโรคไวรัสตับอักเสบ ส่วนสาเหตุอื่นที่ทำให้เกิดตับอักเสบ ได้แก่ พิษสุรา เชื้อแบคทีเรีย เชื้อโปรโตชัว โรคฉี่หนูหรือเลปโตสไปโรสิส พยาธิ ยาบางชนิด สารเคมี เป็นต้น

เชื้อไวรัสที่ทำให้เกิดโรคตับอักเสบ ได้แก่

1. ไวรัสตับอักเสบชนิดเอ (Hepatitis A Virus หรือใช้คำย่อว่า HAV)

การติดเชื้อมักปรากฏอาการในเด็กและผู้ใหญ่มากกว่าเด็กเล็ก เมื่อป่วยร่างกายจะสร้างภูมิคุ้มกันต่อไวรัสและหายจากโรคได้เอง ไม่เป็นพาหะเรื้อรัง ไวรัสตับอักเสบชนิดเอมีวัคซีนป้องกัน

2. ไวรัสตับอักเสบชนิดบี (Hepatitis B Virus หรือใช้คำย่อว่า HBV)

ผู้ติดเชื้อมักไม่แสดงอาการของโรค ส่วนใหญ่เมื่อเป็นจะหายไปเอง 1-2% จะกลายเป็นตับอักเสบเรื้อรัง 10% จะดำเนินเป็นพาหะของโรค ไวรัสตับอักเสบชนิดบีมีวัคซีนป้องกัน

3. ไวรัสตับอักเสบชนิดซี (Hepatitis C Virus or Non-A, Non-B Hepatitis Virus หรือใช้คำย่อว่า HCV)

ผู้ติดเชื้อมักไม่แสดงอาการของโรค ไม่ค่อยพบภาวะการติดเชื้อแบบเฉียบพลัน เป็นไวรัสที่นำไปสู่ภาวะตับแข็งและมะเร็งตับ ไวรัสตับอักเสบชนิดซีไม่มีวัคซีนป้องกัน

4. ไวรัสตับอักเสบชนิดดีหรือเดลต้า (Hepatitis D Virus or Delta Virus หรือใช้คำย่อว่า HDV)

เป็นไวรัสที่ไม่สามารถอยู่ลำพังได้ต้องอยู่ร่วมกับไวรัสตับอักเสบบี สามารถก่อให้เกิดภาวะตับอักเสบที่รุนแรงได้

5. ไวรัสตับอักเสบชนิดอี (Hepatitis E Virus หรือใช้คำย่อว่า HEV)

ยังไม่พบการแพร่กระจายในประเทศไทยแต่มีการระบาดมากในประเทศเพื่อนบ้าน เช่น พม่า อินเดีย บังกลาเทศ

6. ไวรัสตับอักเสบชนิดจี (Hepatitis G Virus หรือใช้คำย่อว่า HGV)

ไวรัสชนิดนี้ติดต่อได้ทางเลือดและเพศสัมพันธ์
 

อาการที่พบได้บ่อย คือ อ่อนเพลีย ปวดเมื่อยตามตัว ปวดกล้ามเนื้อ ปวดข้อ คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร มีไข้ ปวดศีรษะ ซึ่งอาการดังกล่าวจะคล้ายกับอาการของไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่ ทำให้เกิดความเข้าใจผิดได้ บางรายอาจมีอาการปวดมวนในท้อง ปวดบริเวณชายโครงขวา อุจจาระมีสีซีดและปัสสาวะสีเหลืองเข้มผิดปกติ หรือพบอาการตัวเหลือง ตาเหลือง หรือ “ดีซ่าน” ซึ่งผู้ป่วยบางรายอาจไม่มีอาการดีซ่านเลยก็ได้ อาการตัวเหลือง ตาเหลืองนี้จะหายไปภายใน 1-4 สัปดาห์ แต่บางรายอาจเป็นมากและมีอาการคันตามผิวหนังด้วย อาจเป็นนาน 2-3 เดือนได้ ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะหายเป็นปกติ ยกเว้นบางรายโดยเฉพาะไวรัสตับอักเสบบี พบว่าประมาณร้อยละ 5-10 อาจกลายเป็นพาหะของไวรัส และในไวรัสตับอักเสบซีกลายเป็นโรคเรื้อรังมากกว่าร้อยละ 85
 

หากผู้ป่วยมีอาการของไวรัสตับอักเสบดังกล่าวข้างต้น แพทย์จะทำการวินิจฉัยโรคโดยการตรวจร่างกายร่วมกับการตรวจเลือด ดังนี้

1. ตรวจเลือดเพื่อดูการทำงานของตับ (liver function test) ส่วนใหญ่พบว่าเอนไซม์ SGOT (serum glutamic-oxaloacetic transaminase), SGPT (serum glutamate pyruvate transaminase) และ bilirubin สูงกว่าปกติ
2. ตรวจเลือดเพื่อดูชนิดของไวรัสตับอักเสบ เช่น

• ไวรัสตับอักเสบชนิดเอ – สามารถตรวจหา anti-HAV IgM (anti-hepatitis A virus immunoglobulin M) ซึ่งเป็นภูมิคุ้มกันที่ร่างกายสร้างขึ้นในระยะแรกของการติดเชื้อ บ่งบอกภาวะการติดเชื้อเฉียบพลัน
• ไวรัสตับอักเสบชนิดบี – สามารถตรวจหา HBsAg (hepatitis B surface antigen) ซึ่งบ่งบอกภาวะการติดเชื้อเฉียบพลัน ถ้าตรวจพบแสดงว่าขณะนั้นร่างกายกำลังมีการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีอยู่หรือเป็นพาหะของเชื้อ anti-HBs (anti-hepatitis B surface antibody) บ่งบอกว่าร่างกายได้สร้างภูมิคุ้มกันไวรัสตับอักเสบบีขึ้นแล้วหรือเคยได้รับวัคซีนไวรัสตับอักเสบบีมาก่อน ส่วน anti-HBc IgM (anti-hepatitis B core immunoglobulin M) บ่งบอกว่าเพิ่งมีการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี
• ไวรัสตับอักเสบชนิดซี – สามารถตรวจหาภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัสตับอักเสบซี โดยตรวจหา anti-HCV (anti-hepatitis C virus) ที่บ่งบอกถึงภาวะการติดเชื้อซึ่งอาจเป็นได้ทั้งการติดเชื้อเฉียบพลันและเรื้อรัง
• ไวรัสตับอักเสบชนิดดี – สามารถตรวจหาภูมิคุ้มกันไวรัสตับอักเสบดี ได้แก่ anti-HDV IgM (anti-hepatitis D virus immunoglobulin M) ซึ่งบ่งบอกภาวะการติดเชื้อเฉียบพลัน และ anti-HDV total ab (anti-hepatitis D virus total antibodies) ที่บ่งบอกภาวะการติดเชื้อเฉียบพลันและเรื้อรัง
• ไวรัสตับอักเสบชนิดอี – สามารถตรวจหาภูมิคุ้มกันไวรัสตับอักเสบอี ได้แก่ anti-HEV IgM (anti-hepatitis E virus immunoglobulin M) ซึ่งบ่งบอกภาวะการติดเชื้อเฉียบพลัน และ anti-HEV IgG (anti-hepatitis E virus immunoglobulin G) ซึ่งบ่งบอกว่าร่างกายเคยได้รับเชื้อไวรัสตับอักเสบบีและสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นแล้ว
• ไวรัสตับอักเสบชนิดจี – ในขณะนี้ยังไม่สามารถพัฒนาวิธีการตรวจทางด้านภูมิคุ้มกันวิทยา

ในปัจจุบันยังไม่มียาที่สามารถรักษาไวรัสตับอักเสบเฉียบพลันได้โดยตรง การรักษาจะเป็นการรักษาตามอาการ ได้แก่ พักผ่อนให้เพียงพอเพื่อช่วยให้อาการอ่อนเพลียลดลง งดการออกกำลังกาย รับประทานอาหารอ่อนย่อยง่ายและมีไขมันต่ำ เพื่อป้องกันอาการคลื่นไส้ ท้องอืด แน่นท้อง แพทย์อาจให้ยาแก้อาเจียนถ้ามีอาการอาเจียนมาก หรือให้ยาแก้คันถ้ามีอาการคันมาก เป็นต้น ทั้งนี้ควรหลีกเลี่ยงยาหรือสารที่เป็นอันตรายต่อตับ เช่น สุรา ยาบางชนิด
 

ส่วนหนึ่งของพาหะไวรัสตับอักเสบบีและส่วนใหญ่ของพาหะไวรัสตับอักเสบซีจะยังมีการอักเสบของตับอย่างสม่ำเสมอ อาจนานกว่า 6 เดือน ซึ่งเรียกว่าตับอักเสบเรื้อรังจากไวรัส หากปล่อยทิ้งไว้จะพัฒนาเป็นโรคตับแข็ง (cirrhosis) และอาจกลายเป็นมะเร็งตับ (hepatocellular carcinoma) ได้ในที่สุด

ยาที่ใช้รักษาโรคตับอักเสบมีหลายชนิด โดยมีข้อบ่งชี้ในการใช้ยาแต่ละชนิดแตกต่างกัน รวมถึงผลดีของยาแต่ละชนิดในผู้ป่วยแต่ละรายก็แตกต่างกันด้วย ทั้งนี้แพทย์ผู้เชี่ยวชาญระบบทางเดินอาหาร-ตับจะพิจารณาการใช้ยาที่เหมาะสมมากที่สุดสำหรับผู้ป่วยเป็นรายบุคคล

สำหรับตับอักเสบเรื้อรังจากไวรัสตับอักเสบซีซึ่งจะพัฒนากลายเป็นโรคตับแข็งและมะเร็งตับได้ การตรวจแยกสายพันธุ์ของไวรัสตับอักเสบซี การกำหนดยาและระยะเวลาของการรักษาให้เหมาะสมสำหรับผู้ป่วยแต่ละรายจะทำให้การรักษาได้ผลดี
ผู้ป่วยเหล่านี้นอกจากจะต้องได้รับการตรวจเลือดด้วยวิธีพิเศษอย่างละเอียด อาจต้องได้รับการตรวจ FibroScan ซึ่งเป็นการตรวจโดยอาศัยหลักการสะท้อนของคลื่นเสียงเพื่อตรวจหาพังผืดในตับ การตรวจภาวะตับแข็งเพื่อดูระดับความรุนแรงของโรค หรือการเจาะเนื้อตับ (liver biopsy) เพื่อประเมินการอักเสบของตับโดยตรงก่อนที่จะได้รับการรักษา

1. หลีกเลี่ยงพฤติกรรมที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อ โดยการล้างมือให้สะอาดทุกครั้งก่อนทำกิจกรรมต่างๆ เลือกรับประทานอาหารสุก ดื่มน้ำสะอาด หลีกเลี่ยงการสัมผัสเลือด น้ำเหลือง หรือสิ่งคัดหลั่งของผู้อื่น ไม่ใช้ของส่วนตัวร่วมกับผู้อื่น ไม่สำส่อนทางเพศ เป็นต้น
2. สร้างภูมิต้านทานให้กับร่างกายโดยการฉีดวัคซีน ปัจจุบันมีวัคซีนที่ใช้ป้องกันโรคตับอักเสบจากไวรัสชนิดเอและบี

ในกรณีที่เคยเป็นไวรัสตับอักเสบเอและอี จะหายขาดและไม่เป็นอีก สำหรับไวรัสตับอักเสบบี มากกว่าร้อยละ 90 จะหายขาดและมีภูมิป้องกันไม่เป็นซ้ำอีก สำหรับไวรัสตับอักเสบซีและดี ยังไม่มีข้อมูลว่าร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันได้ ดังนั้นหากได้รับเชื้อโรคนี้ซ้ำอีกก็อาจมีโอกาสเป็นอีกได้

นอกจากนี้ผู้ป่วยที่มีอาการดีขึ้นหรือเป็นปกติอาจยังมีเชื้อไวรัสอยู่ในร่างกายซึ่งพร้อมจะทำร้ายตับได้ทุกเมื่อ แต่ที่ยังไม่แสดงอาการเป็นเพราะเชื้อยังสงบอยู่หรืออาจถูกควบคุมจากภูมิคุ้มกันเมื่อร่างกายแข็งแรงขึ้น