การฉายรังสีบริเวณศีรษะและลำคอใช้ในการรักษามะเร็งต่อไปนี้ มะเร็งในสมอง มะเร็งในโพรงจมูกและไซนัส มะเร็งหลังโพรงจมูก มะเร็งในช่องปาก มะเร็งในลำคอ มะเร็งกล่องเสียง มะเร็งต่อมน้ำลายและไทรอยด์
 

วิธีการรักษาด้วยการฉายรังสี

ผู้ป่วยจะถูกจัดตำแหน่งของศีรษะและลำคอ อาจใช้หน้ากากพลาสติกยึดบริเวณศีรษะและลำคอให้อยู่นิ่งกับที่ จากนั้นนักรังสีรักษาจะทำการฉายรังสีตามแผนการรักษาที่วางไว้ รังสีที่ให้แต่ละครั้งใช้เวลาที่แตกต่างกันขึ้นอยู่กับเทคนิคที่ฉาย ซึ่งจะใช้เวลาประมาณ 2-10 นาที แต่ใช้เวลาทั้งสิ้นตั้งแต่การจัดตำแหน่งจนเสร็จวันละประมาณ 15-25 นาที ทำการฉายสัปดาห์ละ 5 วัน ใช้เวลาทั้งสิ้นประมาณ 5-8 สัปดาห์ตามแต่ชนิดของโรคและแผนการรักษาของแพทย์
 

ผลข้างเคียงที่พบบ่อยและข้อควรปฏิบัติ

อาการ	ข้อควรปฏิบัติ
ผิวหนังแดงคล้ำหรือแห้งคัน	- ปล่อยให้ผิวหนังส่วนนั้นถูกอากาศมากที่สุด แต่ไม่ให้ถูกแดด - บริเวณที่ฉายรังสีสามารถให้น้ำไหลผ่านได้ แล้วซับให้แห้งด้วยผ้านุ่มๆ - ไม่ใช้สบู่ น้ำหอม แป้ง เครื่องสำอาง ทาบริเวณที่ฉายรังสี ยกเว้นเป็นยาที่แพทย์สั่ง
เจ็บคอ ปากแห้ง การรับรสผิดปกติ	- ควรจิบน้ำบ่อยๆ - หมั่นดูแลสุขภาพในช่องปากและลำคอให้สะอาด โดยใช้แปรงสีฟันอ่อนๆ และไหมขัดฟันทำความสะอาดฟันปลอมหลังอาหาร ไม่ใช้น้ำยาบ้วนปากที่ขายในท้องตลาด - งดบุหรี่ แอลกอฮอล์ อาหารรสจัด ร้อน-เย็นจัด ควรรับประทานอาหารอ่อน จืด เปื่อย เหลวและกลืนง่าย - หากมีอาการมากควรปรึกษาแพทย์
อ่อนเพลีย	- พักผ่อนให้มากๆ - รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ - ลดความวิตกกังวล - โดยปกติอาการจะค่อยๆ หายไปหลังฉายรังสีเสร็จ หากรู้สึกมีอาการมากควรปรึกษาแพทย์

หมายเหตุ: อาจพบผลข้างเคียงอื่นๆ ได้ ขึ้นกับบริเวณที่ฉายรังสีในผู้ป่วยแต่ละรายซึ่งแตกต่างกัน ควรปรึกษาแพทย์เจ้าของไข้

การฉายรังสีบริเวณทรวงอกใช้ในการรักษามะเร็งต่อไปนี้ มะเร็งปอด มะเร็งหลอดอาหาร มะเร็งระบบน้ำเหลือง มะเร็งเต้านม
 

วิธีการรักษาด้วยการฉายรังสี

ขณะฉายรังสีให้ผู้ป่วยนอนอยู่นิ่งๆ อาจยกมือทั้งสองข้างไว้เหนือศีรษะหรือวางข้างลำตัว หายใจตามจังหวะปกติ รังสีที่ให้แต่ละครั้งใช้เวลาเพียง 2-10 นาที ขึ้นอยู่กับเทคนิคที่ใช้ แต่ใช้เวลาทั้งสิ้นตั้งแต่จัดตำแหน่งจนเสร็จวันละประมาณ 20-25 นาที ทำการฉายสัปดาห์ละ 5 วัน ใช้เวลาทั้งสิ้นประมาณ 5-6 สัปดาห์ตามแต่ชนิดของโรคและแผนการรักษาของแพทย์
 

ผลข้างเคียงที่พบบ่อยและข้อควรปฏิบัติ

อาการ	ข้อควรปฏิบัติ
ผิวหนังแดงคล้ำหรือแห้งคัน	- ปล่อยให้ผิวหนังส่วนนั้นถูกอากาศมากที่สุด แต่ไม่ให้ถูกแดด - บริเวณที่ฉายรังสีสามารถให้น้ำไหลผ่านได้ แล้วซับให้แห้งด้วยผ้านุ่มๆ - ไม่ใช้สบู่ น้ำหอม แป้ง เครื่องสำอาง ทาบริเวณที่ฉายรังสี ยกเว้นเป็นยาที่แพทย์สั่ง
มีอาการเจ็บเวลากลืน	- ควรรับประทานอาหารเหลวอ่อนๆ จิบน้ำบ่อยๆ ถ้าไม่สามารถรับประทานอาหารได้ ควรปรึกษาแพทย์ทันที
ไอแห้งๆ เล็กน้อย	- จิบน้ำบ่อยๆ ถ้าเป็นมากควรปรึกษาแพทย์
อ่อนเพลีย	- พักผ่อนให้มากๆ - รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ - ลดความวิตกกังวล - โดยปกติอาการจะค่อยๆ หายไปหลังฉายรังสีเสร็จ หากรู้สึกมีอาการมากควรปรึกษาแพทย์

หมายเหตุ: อาจพบผลข้างเคียงอื่นๆ ได้ ขึ้นกับบริเวณที่ฉายรังสีในผู้ป่วยแต่ละรายซึ่งแตกต่างกัน ควรปรึกษาแพทย์เจ้าของไข้

การฉายรังสีบริเวณช่องท้องใช้ในการรักษามะเร็งต่อไปนี้ มะเร็งที่กระเพาะอาหาร มะเร็งตับ มะเร็งตับอ่อน มะเร็งไต และมะเร็งระบบน้ำเหลืองในช่องท้อง
 

วิธีการรักษาด้วยการฉายรังสี

ขณะฉายรังสีให้ผู้ป่วยนอนอยู่นิ่งๆ หายใจตามจังหวะปกติ นักรังสีรักษาจะจัดท่าและตำแหน่งของการฉายรังสีให้ตรงกับที่วางแผนไว้ และทำการฉายรังสีตามเทคนิคของแผนการรักษา รังสีที่ให้แต่ละครั้งใช้เวลาเพียง 2-10 นาที ขึ้นอยู่กับเทคนิคที่ใช้ แต่ใช้เวลาทั้งสิ้นตั้งแต่การจัดท่าและตำแหน่งจนเสร็จวันละประมาณ 20- 25 นาที ทำการฉายสัปดาห์ละ 5 วัน ใช้เวลาทั้งสิ้นประมาณ 4-6 สัปดาห์ตามแต่ชนิดของโรคและแผนการรักษาของแพทย์
 

ผลข้างเคียงที่พบบ่อยและข้อควรปฏิบัติ

อาการ	ข้อควรปฏิบัติ
ผิวหนังแดงคล้ำหรือแห้งคัน	- ปล่อยให้ผิวหนังส่วนนั้นถูกอากาศมากที่สุด แต่ไม่ให้ถูกแดด - บริเวณที่ฉายรังสีสามารถให้น้ำไหลผ่านได้ แล้วซับให้แห้งด้วยผ้านุ่มๆ - ไม่ใช้สบู่ น้ำหอม แป้ง เครื่องสำอาง ทาบริเวณที่ฉายรังสี ยกเว้นเป็นยาที่แพทย์สั่ง
รู้สึกผะอืดผะอมหลังฉายรังสี 2-3 ชั่วโมง	- งดรับประทานอาหารภายใน 2-3 ชั่วโมงก่อนการฉายรังสีหรือรับประทานอาหารเบาๆ จะรู้สึกดีขึ้น
คลื่นไส้ อาเจียน	- ปรึกษาแพทย์ อาจต้องรับประทานยาแก้คลื่นไส้ อาเจียน
ท้องเดิน หลังจากฉายรังสี 2-4 สัปดาห์	- รับประทานอาหารที่มีกากน้อย งดผัก ผลไม้สด สามารถรับประทานผักที่ปรุงสุกเปื่อย ผลไม้สุก กล้วย - งดของมันของทอด นม อาหารรสจัด แอลกอฮอล์ - ดื่มน้ำมากๆ - ถ้าถ่ายบ่อยมากให้ปรึกษาแพทย์
อ่อนเพลีย	- พักผ่อนให้มากๆ - รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ - ลดความวิตกกังวล - โดยปกติอาการจะค่อยๆ หายไปหลังฉายรังสีเสร็จ หากรู้สึกมีอาการมากควรปรึกษาแพทย์

หมายเหตุ: อาจพบผลข้างเคียงอื่นๆ ได้ ขึ้นกับบริเวณที่ฉายรังสีในผู้ป่วยแต่ละรายซึ่งแตกต่างกัน ควรปรึกษาแพทย์เจ้าของไข้

การฉายรังสีบริเวณท้องน้อยใช้ในการรักษามะเร็งต่อไปนี้ มะเร็งลำไส้ใหญ่ มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ มะเร็งมดลูก มะเร็งปากมดลูก และมะเร็งต่อมลูกหมาก
 

วิธีการรักษาด้วยการฉายรังสี

ขณะฉายรังสีให้ผู้ป่วยนอนอยู่นิ่งๆ หายใจตามจังหวะปกติ นักรังสีรักษาจะจัดท่าและตำแหน่งของการฉายรังสีให้ตรงกับที่วางแผนไว้ และทำการฉายรังสีตามเทคนิคของแผนการรักษา รังสีที่ให้แต่ละครั้งใช้เวลาเพียง 2-10 นาที ขึ้นอยู่กับเทคนิคที่ใช้ แต่ใช้เวลาทั้งสิ้นตั้งแต่จัดท่าและตำแหน่งจนเสร็จวันละประมาณ 20-25 นาที ทำการฉายสัปดาห์ละ 5 วัน ใช้เวลาทั้งสิ้นประมาณ 5-8 สัปดาห์ตามแต่ชนิดของโรคและแผนการรักษาของแพทย์ ในบางรายผู้ป่วยจำเป็นต้องดื่มน้ำมากๆ และกลั้นปัสสาวะไว้ก่อนการฉายรังสีเพื่อลดผลข้างเคียงที่จะเกิดกับลำไส้เล็ก ยกเว้นผู้ป่วยมะเร็งกระเพาะปัสสาวะจะต้องปัสสาวะก่อนการฉายรังสี
 

ผลข้างเคียงที่พบบ่อยและข้อควรปฏิบัติ

อาการ	ข้อควรปฏิบัติ
ผิวหนังแดงคล้ำหรือแห้งคัน	- ปล่อยให้ผิวหนังส่วนนั้นถูกอากาศมากที่สุด แต่ไม่ให้ถูกแดด - บริเวณที่ฉายรังสีสามารถให้น้ำไหลผ่านได้ แล้วซับให้แห้งด้วยผ้านุ่มๆ - ไม่ใช้สบู่ น้ำหอม แป้ง เครื่องสำอาง ทาบริเวณที่ฉายรังสี ยกเว้นเป็นยาที่แพทย์สั่ง
ปัสสาวะบ่อยหรือปวดเล็กน้อย	- ควรดื่มน้ำมากๆ โดยเฉพาะน้ำผลไม้ที่เป็นกรดอ่อนๆ - อย่ากลั้นปัสสาวะ
ท้องเดินหรือมีอาการปวดเบ่ง	- รับประทานอาหารที่มีกากน้อย งดผัก ผลไม้สด สามารถรับประทานผักที่ปรุงสุกเปื่อย ผลไม้สุก กล้วย - งดของมันของทอด นม อาหารรสจัด แอลกอฮอล์ - ดื่มน้ำมากๆ - ถ้าถ่ายบ่อยมากให้ปรึกษาแพทย์
ถ่ายอุจจาระได้น้อยหลังจากฉายรังสี 2-4 สัปดาห์	- การถ่ายอุจจาระลำบากหรือไม่สามารถถ่ายอุจจาระได้ควรปรึกษาแพทย์
อ่อนเพลีย	- พักผ่อนให้มากๆ - รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ - ลดความวิตกกังวล - โดยปกติอาการจะค่อยๆ หายไปหลังฉายรังสีเสร็จ หากรู้สึกมีอาการมากควรปรึกษาแพทย์

หมายเหตุ: อาจพบผลข้างเคียงอื่นๆ ได้ ขึ้นกับบริเวณที่ฉายรังสีในผู้ป่วยแต่ละรายซึ่งแตกต่างกัน ควรปรึกษาแพทย์เจ้าของไข้

ระหว่างการฉายรังสี รังสีแพทย์จะตรวจประเมินผลการรักษา และดูแลบรรเทาอาการผลข้างเคียงจากการฉายรังสีประมาณสัปดาห์ละครั้ง แต่หากมีอาการผิดปกติก็สามารถเข้าปรึกษาแพทย์ได้ทันที นอกจากนี้ผู้ป่วยอาจต้องได้รับการตรวจความสมบูรณ์ของเลือด สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการข้างเคียงจากการฉายรังสีมาก บางรายอาจต้องหยุดพัก หรือเข้ารับการดูแลรักษาในโรงพยาบาล หรือได้รับยาเพื่อลดอาการตามแต่แพทย์เห็นสมควร
 
หลังครบการฉายรังสี ผู้ป่วยยังคงต้องปฏิบัติตัวเช่นเดียวกับช่วงฉายรังสีต่อ 2-3 สัปดาห์ แพทย์จะนัดให้มาตรวจประเมินผลการรักษาประมาณ 2-4 สัปดาห์หลังฉายรังสีเสร็จ จากนั้นนัดตรวจทุก 1-3 เดือนแล้วแต่ชนิดและขั้นตอนการรักษาของโรค การติดตามผลการรักษาจะห่างขึ้นเป็น 4-6 เดือนจนกระทั่ง 5 ปี ถ้าผู้ป่วยปกติไม่มีอาการของโรค ควรติดตามห่างขึ้นเป็นปีละครั้งตลอดไป